گردشگری فرصتی مناسب جهت مقابله با تحریم ها

نویسنده: روزبه پارساپور
با گسترش موج جدید تحریم های سیاسی، نظامی و نفتی علیه ایران ضرورت طراحی روشهای اصولی مقابله با این جبهه ضدایرانی هر روز بیشتر احساس می شود. یکی از راهکارهای اصولی مقابله با تحریم ها و روشهای بنیادین در بهبود وضعیت اقتصادی کشور در عرصه تقابل ایران و غرب، استفاده از ظرفیت عظیم گردشگری ایران در جهان است. در حالی که بر اساس سند چشم‌انداز 20 ساله، ایران باید تا سال 2025 پذیرای 20 میلیون گردشگر باشد، تعداد گردشگران وارد شده به کشور با نرخ رشد 20 درصدی از رقم یک میلیون و 816 هزار و 900 نفر در سال 2006 به حدود 3 و نیم ملیون نفر در سال 2010 افزایش یافته است ولی با اینهمه این آمار موجب نا امیدی ایران در عرصه گردشگری جهان است، زیرا در آماری مشابه در سال 2010 ترکیه کشوری که فاقد منابع نفت و گاز می باشد میزبان 27 میلیون نفر گردشگر در سال بوده و این میزان با درآمد نفتی ایران برابری میکند! در گزارش تاسف بار مجمع جهانی اقتصاد در بخش توریسم، تاکید می کند که رتبه ایران، از همه کشورهای خاورمیانه هم پایین تر و در ردیف های آخر گردشگری جهان قرار دارد. در این آمار ایران رتبه 114 جهان را به خود اختصاص داده است! به همین جهت است که با توجه به جمعیت کشور بیشترین آمار تور های خارجی در دنیا و خروج سرمایه های ملی متعلق به کشور ما است. آمارهای تکان دهنده ایران در عرصه گردشگری جهان به واقع میتواند نشان از ضعف مدیریتی ما در این حوزه جهانی باشد. متأسفانه ایران با داشتن حدود سه هزار کیلومتر مرز آبی در سواحل دریای خزر، عمان و خلیج فارس، مالکیت بر حدود 30 جزیره کوچک و بزرگ که هر کدام همچون مرواریدی ارزشمند میدرخشد، دارا بودن طیف وسیعی از چشم‌اندازهای طبیعی، تنوع آب و هوایی، چشمه‌های آب معدنی، تملک بزرگترین دریاچه جهان، سابقه تمدن چند هزار ساله، داشتن جاذبه‌های تاریخی متعدد به ثبت رسیده در کنوانسیون میراث جهانی یونسکو، وجود اماکن مذهبی متعدد و ظرفیت عظیم مالکیت معنوی بر جشن جهانی نوروز، تنها کمتر از یک درصد از بازار گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است. ایران با ثبت 13 اثر ماندگار خود در یونسکو (چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، بیستون، کلیساهای ایرانی، سازه های آبی شوشتر، بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی وباغهای ایرانی) در لیست برترین کشورهای جهان در میراث جهانی یونسکو بشمار میرود.

کشور ایران با داشتن يك ميليون و ۲۰۰ هزار تپه و صدوپنجاه هزار اثر تاريخي و منابع متنوع طبيعي به تصدیق سازمان یونسکو، از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان 8 کشور نخست جهان جای دارد و از منظر جاذبه های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی جزو 5 کشور برتر دنیاست. طبیعت چهار فصل ایران، وجود دریا، کویر، چشمه های آب گرم، حیات وحش متنوع و انحصاری، جاذبه های گردشگری مذهبی و تاریخ و تمدن هفت هزار ساله این قابلیت را به ایران بخشیده است که در ردیف های نخست گردشگری جهان باشد. اما متاسفانه تاکنون هیچ بهره ای از آن نبرده است و ضروری است که در راستای توسعه زیر ساختهای کشور، به صنعت گردشگری توجه ویژه داشته باشیم و دراین راستا گامهای اساسی و موثر برداریم زیرا گامهایی که تا امروز برداشته شده است به هیچ عنوان موثر نبوده است و نه تنها موجب عدم استفاده از ظرفیت گردشگری شده است بلکه موجب تخریب بسیاری از منابع طبیعی و تاریخی کشور نیز شده است.

گردشگری، وسعت سرزمینی، منابع هیدورکربنی، تولید علم و جمعیت از ابزارهای ابرقدرتی یک کشور در جهان بشمار میرود. ایران با دارا بودن همه پارامترهای موجود میتواند ضمن بهره گیری و فعال نمودن آنها از یک سو بستر یک قدرت عظیم اقتصادی و سیاسی را در جهان پایه ریزی کند و از سوی دیگر الگویی موفق برای جهان اسلام و توسعه فرهنگ معنوی آن باشد. امروزه در جهان150 کشور از کشورهای موجود یکی از پنج منبع درآمد خود را گردشگری تعریف کرده اند و60 کشور جهان تولید ارز آنها از طریق گردشگری صورت می گیرد. ایالات متحده آمریکا(با 61 میلیون نفر گردشگر در سال) و چین(با 56 میلیون نفر در سال) دو قدرت بزرگ جهانی به ترتیب با رتبه اول و سوم گردشگری جهان توانسته اند خود را سالهای متمادی به عنوان ابرقدرت اقتصادی و سیاسی معرفی کنند.

موانع گردشگری در ایران
تجربه نشان داده است با صرف هزینه های کلان جهت برگزاري سمينارها، اظهار نگراني های مقامات و تنها با حرف و سخن نمي توان به حل معضل توريسم در كشورمان همت گماشت و «برابري درآمد صنعت گردشگري ايران با درآمد نفتي را تا ۲۰ سال ديگر» وعده داد. مسیری که ایران برای 20 سال آینده خود ترسیم کرده است را با نگاهی مختصر درخواهیم یافت که امروز ترکیه و امارات تجربه کرده اند. وقتي امارات متحده عربي به عنوان يك كشور نفتي در حال حاضر تنها يك چهارم درآمد ارزي خود را از نفت تامين مي كند و تركيه در همسايگي ما در طول يك سال ۱۷ ميليارد دلار از طريق جهانگردي درآمد ارزي كسب مي كند آیا اصولی است که این تجربه را ما برای 20 سال دیگر خود ترسیم کنیم؟ براي بهره گيري از اين خوان گسترده و رو به گسترش نيازمند به اقدامات عملي، با نگاه به تجربه كشورهاي موفق در اين زمينه است. نبود امكانات رفاهي و بهداشتي در شهرها و جاده هاي ايران، قيمت بالاي بليت هواپيما و علي الخصوص هتل ها، ناامني در جاده ها و كسب رتبه اول مرگ ومير ناشي از تصادفات رانندگي در دنيا، دست وپاگير بودن مقررات در خصوص ورود جهانگردان و ... موانعي است كه نمي گذارد قدم در راه بهبود وضعيت اين صنعت نهيم و افزايش قابل قبول درآمدهاي توريستي این ثروت پنهان را شاهد باشيم. لذا برای مقابله با تحریم ها و جهانی شدن موانع موجود بایستی به دقت شناسایی و مرتفع گردد. مهم ترین این موانع به شرح زیر می باشد:

- فقدان يك برنامه جامع و استراتژيك و همچنين مشخص نبودن هدفها و سياستهاي ايرانگردي و جهانگردي در قالب يك برنامه اجرايي.
- توسعه نیافتگی سواحل خلیج فارس و دریای خزر و امکانات مناسب دریایی (باغهای دریایی – پارکهای آبی و جزایر توریستی و...).
- فقدان وزارت گردشگری در کشوری بزرگ و تاریخی مانند ایران.
- سکوت ایران در مقابل فضاي نامساعد تبليغاتي براي مخدوش كردن چهره ايران و انزواي ايران در سطح بين‌المللي.
- نبود امكانات اوليه مثل اقامتگاهها- هتل ها- سوئیت های کنار دریایی مناسب وسرويسهاي بهداشتي.
- فقدان یک شبکه ماهواره ای به زبان انگلیسی مختص تبلیغات جهانی در زمینه گردشگری ایران.
- عدم شركت فعال در نمايشگاههاي بين المللي خارج از كشور.

گردشگری موجب شکست تحریم ها و تبلیغات منفی غرب
عقب ماندن گردشگری ایران در جهان با دو فاکتور اساسی مرتب است: یکی نداشتن اطلاعات کافی از ایران و ظرفیت های متعدد تاریخی، قومی و طبیعی آن و دیگری تبلیغات وسیع رسانه‌های غربی جهت به انزوا کشاندن ایران در جامعه جهانی، که متاسفانه آمریکا در این حوزه به موفقیت های چشمگیری بر علیه چهره واقعی علمی و فرهنگی و تاریخی ایران در جهان دست پیدا کرده است. باکم کاری و سکوت ایران در مواجهه با سیاه نمایی سیاست ما در عرصه بین المللی امروز گردشگر خارجی با دید شک و ترس و تردید به توریسم ایران مینگرد. اما وقتی ما بتوانیم حقایق فرهنگ و طبیعیت و تاریخ عظیم ملت ایران را شناسایی و نشان دهیم گردشگران جهانی وارد کشور می‌شوند و در محیطی امن و آرامش بخش قرار می‌گیرند در می‌یابند که نگرانی آن‌ها بی‌مورد بوده است و به سیاست های ضد ایرانی غرب واقف می شوند و میتوان از اهرم خودشان بر علیه خودشان بهره ببریم.

برای دست یافتن به این هدف باید زیرساختهای گردشگری منجمله زيرساختهاي اقامتي، رفاهي، تفریحی توسعه چشمگیری پیدا کند تا بتوانیم در نمایشگاه‌های گردشگری بین المللی حضور فعال‌تری داشته باشیم و با ارائه اقلام تبلیغاتی ـ فرهنگی مناسب بتوانیم امنیت و آرامش حاکم بر کشور را به علاقه‌مندان سفر به ایران نشان دهیم. ما باید از طریق رسانه‌های بین المللی و با صراحت کامل و مستندات واقعی به جهانیان اعلام کنیم که ایران برای گردشگری مقصدی امن است و به دنبال جذب گردشگر است و ظرفیت های متعدد این سرزمین را شناسایی و به دنیا معرفی کنیم. متاسفانه امروزه در نمایشگاه های بین المللی صنعت توریسم و گردشگری، معمولا غرفه های انتهایی و کم اهمیت سالن به کشور ایران اختصاص داده می شود که بازدید کننده زیادی هم نخواهد داشت و در حاشیه قرار میگیرد.

تحریم های آمریکایی با همکاری کشورهای اروپایی بیش از 30 سال است که بر علیه ایران جریان دارد ولی در سالهای اخیر به بهانه توقف پیشرفت برنامه های اتمی ایران رشد چشمگیری پیدا کرده است و ترور دانشمندان هسته ای و تهدید به حمله نظامی، فضای منطقه را به یک جنگ ویرانگر و فرامنطقه ای که دامن بسیاری از کشورها را نیز خواهد گرفت سوق میدهد. البته این واقعیت است که تحریم‌ها تاکنون نتوانسته بر روی برنامه اتمی ایران تاثیرگذار باشد، بلکه موجب بومی سازی صنایع اتمی و نظامی نیز شده است ولی تاثیرات منفی متعددی بر روی اقتصاد و تورم گذاشته است. این تحریم‌ها علیرغم شعار دولتهای غربی که آنرا جدا از مردم ایران می دانند دقیقا ملت ایران را هدف گرفته است و در زمینه‌های اقتصادی، علمی، سیاسی در جهت تضعیف ملت ایران طراحی شده است.

تحریم فروش بنزین به ایران، تحریم خرید نفت از ایران، تحریم علمی سازمان IEEE علیه ایران، تصرف آثار باستانی ایران توسط دادگاه فدرال آمریکا، منع تحصیلی دانشجویان ایرانی در برخی رشته های دانشگاهی جهان، منع خدمات مایکروسافت و یاهو و جی میل به ایران، تحریم بانک ملت، بانک ملی، و بانک صادرات ایران توسط بانک جهانی و بانک مرکزی توسط آمریکا و انگلستان، تحریم۱۸۰ شرکت تجاری و شخص ایرانی توسط اتحادیه اروپا در بخش ترابری و انرژی. اکثر شرکت‌هایی که با پرونده اتمی ایران و کشتی‌رانی و صنایع هوایی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در تماس بودند تحریم شدنده اند، منع فروش هواپیمای مسافربری، منع فروش جنگنده و تسلیحات نظامی، منع فروش تجهیزات تعمیرات و نگهداری دفاعی، بلوکه کردن سرمایه های ملی ایران در آمریکا و... تنها بخشی از این اقدامات ضد ایرانی غرب می باشد.

مزایای توسعه گردشگری در ایران
وقتی جهانگردان به کشوری وارد می‌شوند الزاماً باید هزینه‌های متعددی را در آن کشور بپردازند مثل هزینه غذا و هزینه محل اقامت، هتل، مهمانخانه، هزینه تفریحات، هزینه حمل و نقل، هزینه گشتها، تورها، و همچنین پولی که بابت خرید سوغاتی و کالای بومی و صنایع دستی کشور میزبان می‌پردازند و هزینه ورود به موزه یا مکان دیدنی این هزینه‌ها از طریق ارزی که وارد کشور میزبان می‌کنند از یک سو باعث رونق اقتصادی کشور میزبان می‌شوند و از سوی دیگر فرهنگ و تاریخ و آداب و سنن کشور میزبان را به کشورهای خود منتقل می کنند و موجب ارتقای نام کشور میزبان در جهان می شوند و به همین جهت است که به جهانگردان صادرات نامرئی هم می‌گویند. برخی از مزایای توسعه گردشگری در کشوری بزرگ و تاریخی مانند ایران به شرح زیر است:

-تقویت جایگاه ایران در نظام بین‌الملل و توسعه روابط با کشورهای مختلف
-رونق تولید و گردش سرمایه های داخلی
-رونق سرمایه گذاری خارجی
-ایجاد فرصتی مناسب جهت جهانی سازی اندیشه های حق طلبانه شیعیان
-مرمت و احیای میراث تاریخی در حال تخریب باستانی
-حفظ و ارتقای محیط زیست و جاذبه‌های طبیعی کشور
-مقابله عملی با تحریم های سیاسی و اقتصادی غرب
-حل مشکل بیکاری در شهرستان ها و روستاهای کشور
-افزایش رشد اقتصادی کشور
-گسترش بازار صنایع دستی ایران به جهان
-کاهش چشمگیر واردات کالاهای بی کیفیت از چین
-مقابله با تبلیغات منفی غرب در رسانه های جهانی و بهبود چهره سیاسی و فرهنگی کشور
-ایجاد فرصتی جهت جهانی سازی نوروز ایرانی در میان ملتهای مختلف

ضرورت استفاده از پتانسیل گردشگری در ایران
خاورمیانه یکی از مناطق استراتژیک دنیا بشمار میرود زیرا حدود ۷۵ درصد از کل منابع نفت موجود جهان در این منطقه قرار دارد و مرکز تمدنهای باستانی جهان و ظهور ادیان مختلف است. لذا این منطقه مورد طمع کشورهای غربی به ویژه آمریکا بوده است به طوریکه استراتژیست مشهور آمریکایی هنری کسینجر در مصاحبه با گلوبال ریسرچبه صراحت می گوید که ما به ارتش گفته ایم کهآمریکا مجبور است هفت کشور خاورمیانه را به دلیل منابع غنی آنان تحت کنترل خود قراردهد که یکی از این هفت کشور ایران است. عموم مسایل ژئوپلتیک حول محور خاورمیانه می‌گذرد. این بدان دلیل است که سه منبع از چهار منبع اصلی نفت جهان در این منطقه قرار گرفته است.این سه منبع در کشورهای ایران، عراق و عربستان سعودی واقع هستند که هر کدام دستخوش مشکلاتی بوده‌اند. عراق کماکان به بهانه سلاح های کشتار جمعی مورد تجاوز آمریکا قرار گرفت و همچنان دچار درگیری‌ها و جنگ‌های داخلی است و صنعت نفتی آنها هدف خرابکاری‌ها قرار می‌گیرد و خطر تجزیه به سه منطقه کوچک قریب الوقوع است. از دیدگاه جهانی برنامه هسته‌ای ایران هم بهانه مناسبی جهت به زیر سلطه در آوردن این کشور نفت خیز است و تحولات و گفت‌وگوها و نتیجه‌گیری‌های مرتبط با این موضوع در حرکت دادن قیمت نفت تأثیرگذار است. عربستان سعودی هم بزرگ‌ترین تولید کننده نفت با مسایل گوناگون سیاسی و خودکامگی قرون وسطیی خود دست و پنجه نرم می‌کند. در ظاهر قدرت خاندان سعودی و داشتن رابطه‌های موثر و همچنین کنترل و در دست داشتن دستگاه‌های امنیتی و قدرت سیاستگذاری بر ذخایر نفتی آنها است که خود پایداری و ثبات را نمایش می‌دهد. ولیکن در حقیقت آن گونه که به نظر می‌رسد نخواهد بود و ما شاهد بروز تغییراتی دیگر در آینده این دیکتاتوری عربی خواهیم بود.

امروزه با گسترش تحریم های همه جانبه غرب بر ایران و سیاه نمایی سیاسی و فرهنگی بر علیه ایران در جهان، به راستی مصلحت درازمدت کشور ما نیست که به درآمد نفتی تکیه داشته باشیم و در مقابل این هجمه سنگین فرهنگی سکوت اختیار کنیم. این نکته که وابستگی به نفت بایستی قطع شود بارها و بارها از سوی تئورسین ها و مقامات سیاسی و فرهنگی کشور تذکر داده شده است ولی متاسفانه تا امروز هیچ اقدام عملی برای تحقق آن صورت نگرفته است. نفت از یکسو میتواند در زد و بندهای سیاسی قدرتهای جهان به ابزاری جهت منزوی کردن ایران و جنگی بزرگ در خاورمیانه تبدیل شود و از سوی دیگر میتواند بستری فراهم سازد که ایران را در ردیف قدرتهای برتر جهان قرار دهد. روند کنونی که اتحادیه اروپا برای همراهی با آمریکا در پیش گرفته است درست است که در کوتاه مدت تاثیری بر صنعت نفت ایران نمی گذارد ولی در درازمدت وقت و هزینه و انرژی زیادی را جهت دور زدن تحریم ها به خود اختصاص میدهد تا صنعت نفت را بتوانیم توسعه بدهیم. از سوی دیگر ذخایر گازی هم بدون تردید در سده های آینده رو به اتمام است و ذخیره کردن آن برای نسلهای بعد میتواند یک ثروتی به مراتب گرانبها تر از امروز باشد.

جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با تحریم های غیرقانونی آمریکا و اروپا میتواند با تغییر استراتژی یعنی کاهش فروش نفت خود به جهان و ذخیره آن موجب افزایش بهای نفت در میان کشورهای غربی شود و اقتصاد وابسته به نفت آنها را با چالشهای جدی روبرو کند و از سوی دیگر با توسعه گردشگری زمینه ساز صدور فرهنگ و سیاست ایران در جهان شود و موجبات افزایش درآمدهای ملی و توسعه زیرساختهای کشور را فراهم سازد. لذا جمهوری اسلامی ایران بایستی با طرح های مثبتی که در برنامه توسعه و ایران 1404 تدوین نموده است، گام ها را فراتر گذارد و با توجه به پتانسیل های متعدد ایران برای دست یافتن به رتبه های ده کشور برتر جهان گام بردارد. برای دست یابی به این مهم میتوان در مرحله نخست از تجربه کشورهای موفق منطقه در زمینه جذب گردشگر که نزدیکی بیشتری با فرهنگ شرقی ما دارد استفاده کند. کشورهای موفقی همچون ترکیه(27میلیون نفر در سال)-مالزی(24میلیون نفر)-هنگ کنگ(20 میلیون نفر)- مصر(14میلیون نفر)- سنگاپور(10 میلیون نفر)- ژاپن (9میلیون نفر) و... در گام دوم با الگوی ایرانی اسلامی فرهنگ و تاریخ و دین خود را جهانی نماید.