اختلافات کشورهای ساحلی حوزه خلیج فارس

دانلود کامل پژوهش

مسعود رضایی

کشورهای ساحلی خلیج فارس،ازنظرمرزی دارای اختلافات ارضی هستند.((درمیان هشت کشورساحلی،حدود23 اختلاف سرزمینی وجود دارد)).1

دربسیاری از مناطق،نقاط مرزی کاملا ً مشخص نیست وهمین مسأله موجب ادعاهای کشورهای همسایه می شود به نظربسیاری ازکارشناسان سیاسی منطقه،بخشی ازاختلافات،ناشی ازدوران استعماری انگلیس است.زیرا یکی ازشگردهای استعمارگران انگلیسی،نامشخص گذاشتن نقاط مرزی به طوردقیق درزمان استقلال بود تا بتوانند دستاویزی برای تحریک ودرگیری کشورها داشته باشند.البته سازمان های همکاری منطقه ای که در جهت همگرایی گام برمی دارند،می توانند به حل مناقشات کمک کنند.

دکتر عبدالقوی عبدالواسع الاریانی سفیر سابق یمن در تهران دراین باره چنین می گوید:
((بدن تردید،هرگونه اختلاف مرزی یا سیاسی میان کشورهاسی عضو،بر روند همکاری تأثیر منفی می گذارد.اما عضویت این کشورها در شورا می تواند اختلاف ها را حل کند.زیرا دیگر اعضاء می توانند در این رابطه تلاش کنند وهر کشور مسئولانه،برای تقویت همبستگی وهمکاری در زمینه های مختلف تلاش کند.شورای همکاری نقش فعالی در این زمینه برعهده دارد)).
در زیر،به مواردی از اختلافات کشورهای ساحلی خلیج فارس پرداخته می شود:

عربستان سعودی – قطر
یکی از جدی ترین درگیری ها ی مرزی وارضی بین ریاض ودوحه وجود دارد که هرازگاهی اوج می گیرد وموجب بروز تنش میان دوکشور می شود.به طوری که در اوت 1992 بین دوکشور درگیری مسلحانه رخ داد ویک سعودی و2 قطری کشته شدند ودر نوامبر همان سال (1992) قطر شرکت در جلسات شورای همکاری خلیج فارس در سطح وزیران را تحریم کرد.اگرچه در 20دسامبر 1992 ریاض ودوحه تصمیم گرفتند که موافقت نامه 1965 را به اجرا درآورند وچند کیلومتر از خاک عربستان به قطر تعلق بگیرد.از سال 1965 تاکنون،دوکشور در نقطه ((ابوالخفوس))درگیری دارند.همچنین جزیره ((حالول))نیز از موارد اختلاف ریاض ودوحه است وقطر به موافقت نامه 1974 بین ریاض وامارات متحده عربی بر سر((خورالعدید)) معترض است.درگیری فوق همچنان ادامه دارد.به گفته پایگاه اینترنتی ایلاف وابسته به عربستان سعودی،در دیدار مشورتی رهبران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در ماه مه 2005 در شهر ریاض برگزار شد،مسأله برقراری آشتی میان عربستان وقطر مطرح شد واز شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح خواسته شد برای آشتی ریاض ودوحه تلاش هایی را انجام دهد.درآغاز سال 2005 دولت قطر تابعیت قطری حدود 4000 نفر از قبیله ((بنی مره))را به اتهام دست داشتن در ناآرامی های سال 1997 لغو وتمامی دارایی های آنها را ضبط وآنها را از قطر اخراج کرد.به طوری که تعداد زیادی ازاین افراد به سمت مناطق شرقی عربستان وتعداد دیگری در صحرا سکونت گزیدند.این مسأله،مورد اعتراض شاهزاده طلال بن العزیز برادر پادشاه عربستان وریاست برنامه خلیج فارس در پشتیبانی از نهادهای رشدوتوسعه وابسته به سازمان ملل متحد(اجفند)واقع شد واز قطر خواست در اخراج هزاران قطری که صدها سال در آن منطقه زندگی کرده اند،تجدیدنظر کند.

طی توافق نامه ای که در دوحه میان اکبر الباقری رئیس هیأت مدیره شرکت هواپیمایی قطر وعابدالامری مدیرکل توافق های بازرگانی وامور حج شرکت هواپیمایی عربستان سعودی به امضاء رسید،قرار شد از اول فوریه سال 2006 خط هوایی میان دوحه ودمام برقرار شود.اختلاف میان ریاض ودوحه،از درگیری های سرزمینی وارضی فراتر رفته ووارد عرصه ساختاری شده است،به طوری که این دوکشور دربسیاری موارد،درسطح منطقه ای وبین المللی مواضعی متضاد اتخاذ می کنند.در حالی که عربستان سعودی به ظاهر هیچ گونه رابطه سیاسی واقتصادی با اسرائیل ندارد،قطر روابطی نیمه پنهان ونیمه آشکار با اسرائیل دارد و دارای روابط تجاری با تل آویو است.2

دراجلاس شانزدهم سران شورای همکاری،اختلاف عربستان وقطر برسر انتخاب دبیرکل شورای همکاری شدت گرفت.کشورهای قطروعربستان دونفررا داوطلب این سمت کرده بودند که نماینده عربستان(ابراهیم حجیلان)با 5 رأی موافق در مقابل رأی مخالف (قطر)به عنوان دبیرکل شورا برگزیده شد.امیر قطردر اعتراض به انتخاب نماینده عربستان به عنوان دبیرکل شورا،اجلاس پایانی را تحریم کرد واظهار داشت هر اجلاسی که حجیلان دبیرکل سعودی در آن حضور داشته باشد،توسط کشور قطر تحریم خواهد شد که این موضوع را به منزله خروج موقتی قطر از شورای همکاری تلقی کردند.اگرچه سایر کشورهای عضو شورا اقداماتی را برای تعدیل موضع قطر آغاز کرده اند.3

عربستان سعودی - امارات متحده عربی
کشور امارات متحده عربی در دسامبر 1971 تأسیس شد وبراساس توافق جده که در سال 1974 میان امارات وریاض به امضاء رسید،منطقه ((واحه العین)) در ((البریمی)) شامل چندین روستا وشهر العین وصحرای ((الظفره))، کاملا ً به امیرنشین ابوظبی تعلق گرفت.براساس این توافق،منطقه ((خورالعدید)) در امتداد خط ساحلی به طول 25 کیلومتر بر سواحل خلیج فارس،در حد فاصل مرزهای خاکی ابوظبی وقطر4 به خاک عربستان افزوده شد.منطقه ((خورالعدید))که علاوه بر اهمیت جغرافیایی،دارای 80%حوزه نفتی((خیزالشیبه))با بیش از 4 میلیارد بشکه نفت5 وحدود 650میلیون متر مکعب گاز طبیعی است،از ویژگی های اقتصادی خاصی برخوردار است.اماراتی ها معتقدند توافق جده در شرایطی که کشور امارات در حال موجودیت یافتن بود،امضاء شد.همچنین امارات معتقد است عربستان برخی از مناطق ((سبرخه مطی))را هم تصرف کرده است.

عربستان سعودی از شناسایی امارات متحده عربی تا زمانی که ابوظبی به ادعاهای ارضی اش ازطریق موافقت نامه مرزی منعقد جولای 1974(جده)ادامه می داد،خودداری می کرد.نهایتا ً تصویب این اسناد راه را برای هماهنگی سیاست های مشترک در قبال مسائلی از قبیل نفت وامنیت منطقه ای،هموارکرد،هرچند که این مسأله هنوز به طور کامل حل نشده استواین امر نشان دهنده این واقعیت است که امارات متحده عربی،مرزی که مورد قبول هردوطرف باشد ندارد وامارات متحده همچنان ازمرزهای قبل از 1974 خود استفاده می کند.امارات متحده نگران آن است که عربستان سعودی مدعی آب های سرزمین محدوده 20 مایلی شود که راهرویی بین امارات متحده وقطر است .تقاضای عربستان سعودی در صورت چنین ادعایی بدیم معنا خواهد بود که میدان های نفتی امارات متحده عربی در حوزه مناقشه ومیدان نفتی زرکوه که امارات وقطر در آن سهیم هستند،به عربستان سعودی تعلق یابد.6

از سوی دیگر امارات وقطر نیز که دارای مرزهای آبی مشترک وفاقد مرززمینی هستند،طرح احداث پلی ارتباطی رادنبال می کنند.کارشناسان اظهارعقیده کرده اند که اگر منطقه خورالعدید که اکنون دراختیارعربستان قراردارد به امیرنشین ابوظبی انتقال یابد،امارات می تواند ازآن برای برقرارکردن ارتباط مستقیم وعبوردادن پل مورد نظر با قطر بهره گیری کند.

ادامه در دانلود...