مرز دریایی بحرین – عربستان سعودی

بحرین و عربستان سعودی اولین دولت هایی بودند كه درخلیج فارس مرزهای دریایی خود را مشخص كردند.این توافق مرزی در22 فوریه 1958 امضا ودر 26 فوریه همان سال اجرا شد.تهران انگیزه امضای این توافقنامه را مخالفت با ادعاهای ایران نسبت به مجمع الجزایر بحرین – كه به طورجدی در دهه های 1950و1960 پی گیری می شد – اعلام كرد.به این دلیل بود كه ایران به امضای موافقتنامه مذكور عربستان سعودی با بحرین اعتراض كرد.مرز توافق شده میان عربستان سعودی وبحرین نشانگر یك حل وفصل مورد موافقت . . .

تصویر 1 – 4 مرزهای فلات قاره ای عربستان سعودی – بحرین (براساس نقشه مرزهای دریایی No49 )

طرفین است نباید آن را به عنوان یك خط منصف تلقی كرد،هرچند ماده اول موافقتانمه مذكور اشعار می دارد كه این مرز براسا "خط منصف" تعریف شده است.اسن مرز به عنوان خطی كه از 14 نقطه گردش می گذرد تعیین شده است.این 14 نقطه از میان نقاط ساحلی كه قبلا ً انتخاب شده ومورد توافق قرارگرفته بودند،برگزیده شدند.ارتفاع كم وموقعیت مكانی جزایر كوچك دراین فرآیند گزینشی مورد توجه قرارنگرفته اند.عوارض جغرافیایی دوكشورمذكور،درماده 1موافقتنامه ذكرشده است،ولی ارزشهای هماهنگ دقیقی برای نقاط گردش یا اتصال درنظرگرفته نشده است.درحالی كه نقاط گردش یا اتصال درمیانه فواصل مساوی میان دو نقطه ساحلی انتخاب شده قراردارند،ممكن است سایر عوارض ساحلی به مرز نزدیكترباشند (تصویر 1 – 4 را ببینید)

یك شش ضلعی درشمال بحرین ترسیم شده كه در قلمرو عربستان سعودی شناسایی شده است.دراین میان درآمد حاصله ازاستخراج هیدروكربن ها باید با بحرین تقسیم شود.(8) تعیین مرزهای بحرین – عربستان سعودی در سال 1958 نه تنها اولین توافق درنوع خود درخلیج فارس بود،بلكه اولین موافقنامه ای بود كه تقسیم درآمدهای حاصله از منابع بستر دریا را نیزشامل می شد.(9)بحرین مدتها ادعا كرده بود كه این منطقه دریایی وجزایر لوبیانه بزرگ وكوچك متعلق به این كشور است.شركت نفت بحرین درسال 1941 فعالیت خود را دراین جزایرآغازكرده بود.این فعالیت ها پس ازاعتراضات عربستان سعودی درسال 1941،معلق ماندند.چند سال بعد روشن شد كه دوطرف درآستانه توافق برسرتقسیم بستردریایی بوصعافه هستند،ولی پیچیدگی های سرحدات انگلیس – سعودی این توافق را با بن بست روبرو كرد.بریتانیا درسال 1957 تصوركرد كه سعودی ها درنظر دارند شش ضلعی بوصعافه را به طور مساوی با بحرین تقسیم كنند.(10)یك سال بعد(1958)،هنگامی كه حاكم بحرین ازعربستان دیدارمی كرد،موافقت كرد كه درمقابل نصف سهم درآمدهای نفتی حوزه های بوصعافه،این منطقه به منطقه مشترك سعودی – بحرینی تبدیل شود.درواقع،حاكم بحرین به خواست خود فشت بوصعافه را كم وبیش به عربستان سعودی واگذار كرد.(11) سفیر ایران درهند طی گزارشی به درخواست وزارت امورخارجه در ماه مارس 1958 اعلام كرد :

منابع موثق اعلام كرده اند كه یكی از مقامات ارشد دولت بحرین به نام یوسف شیراوی در روز چهارشنبه عازم ریاض شده ومتن یك موافقتنامه به امضای شیخ سلمان بن حمید آل خلیفه را برای امضای پادشاه عربستان سعودی به این كشور برده است.براساس این موافقتنامه،حاكم بحرین متعهد می گردد منابع نفتی واقع درآبهای سرزمینی بحرین را به دولت عربستان تسلیم كند ودر مقابل،50درصد از درآمد نفتی حاصل از چاههای حفرشده به وسیله عربستان سعودی را دریافت دارد.درضمن،نماینده سیاسی انگلیس،در بحرین نیز از طرف دولت متبوع خود؛این موافقتنامه را پذیرفته وقراراست یادداشت مربوط به این توافقنامه ظرف یكی دو روز آینده منتشر شود.(12) چه حاكم بحرین مناطق دریایی بوصعافه را واگذار ویا به سعودی ها منتقل كرده باشد،چه نكرده باشد،درهردو صورت این توافقنامه مدیریت فنی بوصعافه را كلا ً به عربستان سعودی می سپرد.تولید نفت دراین حوزه ازسال 1966 آغازشد وعربستان سعودی ازسال 1974 در درآمد آن،با بحرین شریك شد.درآمد این منبع سالهاست كه نیمی از درآمد نفتی بحرین را تشكیل می دهد.عربستان سعودی دراواخر دسامبر 1992 تصمیم گرفت به بحرین اجازه دهد از 70درصد كل درآمدهای این حوزه به مدت دوسال بهره مند گردد.