انسداد تنگه هرمز و واکنش‌های احتمالی آن
یک اندیشکده آمریکایی به تشریح فرضیه‌ها و سناریوهای موجود پیرامون جنگ احتمالی بین ایران و آمریکا و بسته شدن خلیج فارس توسط جمهوری اسلامی پرداخت.
جنگ نرم و عملیات روانی: اندیشکده «مطالعات راهبردی و بین‌الملل» آمریکا در مقاله‌ای به قلم «آنتونی کوردزمن» به تشریح فرضیه‌ها و سناریوهای موجود پیرامون جنگ احتمالی بین ایران و آمریکا با توجه به شرایط موجود و پیشرفت‌های نظامی ایران و در صورت بسته شدن خلیج فارس توسط جمهوری اسلامی پرداخت.
* افزایش قدرت نظامی ایران در منطقه
تهدید ایران مبنی بر بستن خلیج [فارس] اصلاً موضوع تازه‌ای نیست؛ اما این کشور نیازی ندارد تا این تهدید را مشخصاً عملی کند. ایران دارد نیروهای نظامی خود را به گونه‌ای سامان‌دهی می‌کند تا حمل و نقل را در خلیج [فارس] و خلیج عمان با تهدید مواجه نماید؛ همچنین دارد توانایی خود را در انجام عملیات در اقیانوس هند افزایش می‌دهد.
* هدف ایران از افزایش قدرت نظامی
می‌توان گفت این افزایش توانایی‌های ایران مسلماً به منظور آغاز جنگی بزرگ علیه آمریکا یا کشورهای غربی خلیج نیست؛ رویدادی که هر گونه تلاش واقعی ایران برای بستن خلیج منجر به آن خواهد شد. با این وجود، این افزایش قدرت می‌تواند به ایران اجازه دهد تا در سطح وسیع جنگ‌های کوچک‌تری را آغاز کند و خطر حمل و نقل در خلیج را به شدت افزایش دهد؛ سپس یا حمل و نقل و حجم ترافیک نفت‌کش‌ها را کاهش و یا هزینه‌های بیمه چنین حمل و نقل‌هایی را به شدت افزایش دهد و به این وسیله به شکلی دیگر بر دیگر کشورهای خلیج و فشار آورد و قیمت‌های جهانی نفت را بالا ببرد.
* شیوه‌های احتمالی بستن خلیج فارس توسط ایران
بستن خلیج توسط ایران لزوماً به شکل حمله پیش‌بینی شده به تنگه هرمز و یا نزدیکی آن نخواهد بود؛ ممکن است هر کجایی در خلیج [فارس] و یا خلیج [فارس] عمان اتفاق بیفتد. احتمال دارد ایران هر گونه حمله این چنینی را تکذیب و ادعا کند حملات در حقیقت عملیات‌هایی پراکنده [توسط گروه‌های دیگر] بوده‌اند و یا ادعا کند اقداماتش به تحریک آمریکا و یا دیگر کشورهای خلیج [فارس] صورت گرفته است، و یا این حملات را آن قدر آهسته انجام دهد که نتوان به آن‌ها در قالب حمله‌ای بزرگ پاسخ داد؛ به این ترتیب ایران می‌تواند به صادرات نفت خود نیز ادامه دهد.
به علاوه، پیشرفت موشک‌های دوربرد ایران و حرکتش به سمت سلاح‌های هسته‌ای به این کشور ظرفیت زیادی می‌دهد تا توانایی‌های پایینش را در زمینه نیروهای دریایی و هوایی جبران نماید و به این ترتیب به درجه بالایی از بازدارندگی برسد.
* ترس آمریکا از بسته شدن خلیج فارس به خاطر وضعیت بد اقتصادی
نکته دیگری که لازم به ذکر است این است که جریان کنونی صادرات نفت و گاز از طریق خلیج [فارس] نقشی حیاتی در اقتصاد جهان دارد؛ همچنین در اقتصاد آمریکا که در بحران کنونی باید قیمت‌های رو به افزایش نفت را بپردازد. وزارت نیروی آمریکا پیش‌بینی کرده که وابستگی استراتژیک کنونی جهان به منابع ایمن و با ثبات نفت در خلیج [فارس] تا سال ۲۰۳۵ سیر صعودی خود را ادامه خواهد داد؛ این تا جایی است که وزارت نیرو می‌تواند پیش‌بینی کند.
* وابستگی آمریکا به نفت
نکته دیگر حائز اهمیت این است که در همان پیش‌بینی‌های وزارت نیرو به وضوح آمده که آمریکا تا سال ۲۰۲۵ به هیچ پیشرفت بزرگی در زمینه استقلال در انرژی دست نخواهد یافت؛ هر چند واردات کل این کشور به شکل محدود کاهش می‌یابد و تولید مایعات معمولی و غیر معمولی آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
سناریوهای احتمالی در مورد تهدید بستن خلیج فارس
- سناریوی اول: تحریم بدون انجام حمله نظامی
ایران تحریم‌های جدید سازمان ملل را نادیده می‌گیرد و آمریکا تونل‌ها، سانتریفیوژها و تأسیسات جدیدی را کشف می‌کند که آن‌ها را با برنامه هسته‌ای ایران مرتبط می‌داند. ایران از هر گونه دسترسی سازمان انرژی اتمی [به تأسیساتش] جلوگیری و یک سری موشک‌های دوربرد با سوخت جامد و مایع را آزمایش می‌کند.
* پاسخ احتمالی ایران در صورت اعمال تحریم‌های بیشتر توسط آمریکا
کنگره، اسرائیل و سایر متحدان آمریکا دولت اوباما را تحت فشار قرار می‌دهند تا اقدامی کند. دولت اعلام می‌کند هر مؤسسه اقتصادی را که با ایران معامله کند و هر محموله دریایی گازوئیل و سایر محصولات را که به ایران برود تحریم می‌نماید. ایران پاسخ این اقدام را با توقف کامل صادرات نفت می‌دهد و تهدید به بستن خلیج [فارس] می‌کند. نیروی دریایی سپاه نفت‌کشی را احاطه می‌کند و ناوها و [جنگنده‌های] «پی-۳» ایرانی به کشتی‌های آمریکایی نزدیک می‌شوند که تحریم‌ها را اعمال می‌کنند.
این موجب افزایش شدیدی در حق بیمه و هزینه‌های حمل و نقل تمام محموله‌هایی می‌شود که وارد خلیج [فارس] می‌شوند؛ همچنین آمریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] را وادار می‌کند تا نیروهای خود را در منطقه به حالت آماده باش کامل در بیاورند.
* نتیجه توقف احتمالی صادرات نفت توسط ایران بر بازارهای جهانی
با تهدید دوباره اسرائیل به حمله، تنش‌ها باز هم افزایش می‌یابد. نتیجه این است که ایران صادرات نفت خود از طریق خلیج [فارس] را چندین (دو؟) هفته متوقف می‌کند و در بازار جهانی نفت بی‌ثباتی‌های بزرگی به وجود می‌آید. با این وجود، به جز برخوردها و اتفاقات کوچک، خشونتی در کار نیست.
* بی‌نتیجه بودن تحریم‌های احتمالی توسط آمریکا
هیچ راه‌حل مشخصی پیگیری نمی‌شود. ایران به اقدامات آژانس انرژی اتمی تن می‌دهد؛ اما وقت‌کشی می‌کند و دسترسی آژانس را [به تأسیساتش] محدود می‌نماید. آمریکا نمی‌خواهد این بحران ادامه بیابد؛ مشکلات اساسی درباره گسترش سلاح‌های هسته‌ای همچنان ادامه پیدا می‌کند.
- سناریوی دوم: محاصره توسط نیروهای دریایی آمریکا و بی‌ثباتی در بازارهای جهانی نفت ایران با آغاز یک سری حملات کوچک توسط نیروی دریایی سپاه علیه محموله‌های خلیج [فارس] به تحریم‌های جدید سازمان ملل و آمریکا پاسخ می‌دهد و با استفاده از نیروهای «قدس» خود و روابط وزارت اطلاعات این کشور با تندروهای عراق و لبنان، حملاتی علیه اهداف آمریکایی صورت می‌دهد. آمریکا با تحریم دریایی ایران و ایجاد منطقه پرواز ممنوع برای هواپیماهای این کشور بر فراز خلیج [فارس] پاسخ می‌دهد.
* نتیجه اقدام احتمالی ایران به نصب مین در تنگه هرمز و خلیج عمان
ایران تعداد محدودی مین‌های هوشمند در نزدیکی تنگه [هرمز] و در خلیج عمان کار می‌گذارد. نیروهای دریایی سپاه سریع و به شکل پراکنده گاه‌گاهی به نفت‌کش‌ها حمله می‌کنند. ایران مین‌های هوشمند و همچنین مین‌های آزاد شناور را در ناحیه خلیج [فارس] قرار می‌دهد و نفت را در خلیج [فارس] منتشر می‌کند. این اقدامات باعث بسته شدن خلیج [فارس] نمی‌شوند؛ اما موقعیتی نزدیک به بحران را در بازارهای جهانی نفت و حمل و نقل در این منطقه ایجاد می‌کنند.
* بی‌نتیجه بودن تلاش‌های آمریکا در سناریوی دوم
تنش و بحران زمانی موقتاً به اوج خود می‌رسد که ایران موشک ضد ناوی را از زمین به ناوشکن انگلیس شلیک می‌کند، ناوشکنی که برای کمک به نیروی دریایی آمریکا در خلیج [فارس] رفت و آمد می‌نماید. با میانجی‌گری ترکیه پس از ده روز آتش‌بسی برقرار می‌شود؛ این آتش‌بس وضعیت نظامی اساسی را در منطقه تغییر نمی‌دهد و مانع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و یا تولید موشک توسط ایران نمی‌شود.
- سناریوی سوم: الف) جنگ همراه با انتشار هماهنگ‌شده نفت از ذخایر استراتژیک نفتی (SPR)؛ ب) جنگ بدون انتشار یا با انتشار اندک نفت از ذخایر استراتژیک نفتی
می‌دانیم که ایران مراحل بالاتری از غنی‌سازی اورانیوم را مخفی نگه داشته و همچنین مقداری مواد خام با غنای بالا را از منبعی در شوروی سابق به دست آورده است. منابع اطلاعاتی گزارش می‌دهند که این کشور مشغول کار بر روی سلاح‌های هسته‌ای و طراحی کلاهک‌های مناسب برای بمب و موشک است. به علاوه، شواهد نشان می‌دهد که ایران در حال آزمایش سلاح‌های هسته‌ای شبیه‌سازی شده با استفاده از مواد شکافت‌ناپذیر است و در فناوری لنزهای با قدرت انفجاری بالا و چاشنی هسته‌ای به مهارت بالایی رسیده است.
* شکست تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه ایران
تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل و بازدیدها[ی آژانس] شکست خورده‌اند و اکنون به نظر می‌رسد ایران اولین سلاح هسته‌ای خود را در سال آینده تولید کند و نه ۳ تا ۵ سال دیگر. ایران، آمریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] حالت آماده‌باش کامل برای مقابله به خود می‌گیرند. اسرائیل بدون سر و صدا برای یک حمله گسترده آماده می‌شود و بدون هشدار قبلی آن را علیه تأسیسات اصلی ایران مانند «نطنز» به اجرا درمی‌آورد. اسرائیل پروازهایش از طریق فرودگاه‌های کشورهای عربی دوستش را به حداقل می‌رساند و از طریق سوریه [به ایران] نفوذ می‌کند؛ اما این باعث می‌شود دیگر کشورهای عربی از لحاظ سیاسی این حمله را محکوم کنند و میان این کشورها و آمریکا تنش به وجود بیاید.
* پاسخ احتمالی ایران در صورت حمله اسرائیل
ایران تهدید می‌کند اسرائیل و حضور نظامی آمریکا در منطقه را از بین ببرد. این کشور از طریق موشک‌های بالستیک به شهرهای اسرائیل و پایگاه‌های آمریکا در خلیج [فارس] حمله مختصری می‌کند؛ تمرکز این حمله بر بحرین خواهد بود؛ اما حمله‌ای کوچک به پایگاه‌های آمریکایی در کویت و قطر نیز خواهد نمود. ایران همچنین اعلام می‌کند به آمریکا و حامیان اسرائیل از طریق قطع جریان نفت و گاز از خلیج [فارس] حمله خواهد کرد.
* اقدام احتمالی ایران برای بستن خلیج فارس
ایران می‌تواند با استفاده از زیردریایی‌هایش مین‌های هوشمند را در تنگه [هرمز] و خلیج عمان نصب کند. این کشور با استفاده از یکی از زیردریایی‌هایش یک اژدر تعقیبی را به نفت‌کشی در حال ورود به خلیج عمان شلیک می‌کند. نیروهای دریایی سپاه سریع و به شکل پراکنده گاه‌گاهی به نفت‌کش‌ها حمله می‌کنند. ایران مین‌های هوشمند و همچنین مین‌های آزاد شناور را در ناحیه خلیج [فارس] قرار می‌دهد و نفت را در خلیج [فارس] منتشر می‌کند.
* افزایش شدید حق بیمه و هزینه‌های حمل و نقل در صورت بستن خلیج فارس توسط ایران این موجب آغاز جنگ دریایی و هوایی محدود آمریکا [با ایران] برای از بین بردن تهدید ایران درون و اطراف خلیج [فارس] می‌شود. حمل و نقل به مدت ۵ تا ۷ روز متوقف می‌گردد تا اوج جنگ به پایان برسد؛ اما حق بیمه‌ها و هزینه‌های نفت‌کش‌ها ۲ تا ۳ هفته دیگر همچنان تقریباً ۱۰۰ درصد بالاتر از میزان معمول می‌ماند. در طول تقابل‌های شدیدتر و با تهدید ایران به جنگ ابدی با آمریکا و کشورهایی که به این کشور اجازه ساخت پایگاه می‌دهند، مسلماً بحران‌های دیگری نیز اتفاق می‌افتد. «حزب‌الله» با حمایت ایران و سوریه حملات موشکی را علیه اسرائیل آغاز می‌کند و ایران نیز اقدامات خود را علیه اهداف آمریکایی در عراق و افغانستان به شدت افزایش می‌دهد.
* باز هم بی‌نتیجه ماندن سناریوی سوم
تقابل بین دو طرف در طول زمان به آهستگی کاهش می‌یابد. هیچ آتش‌بس رسمی اعلام نمی‌شود. ایران اعلام می‌کند از حمله به اهداف موجود در خلیج [فارس] دست برداشته است و بر اسرائیل، شیطان کوچک‌تر، تمرکز خواهد کرد. آمریکا اقدامات خود را در مدیریت دفاع از خلیج [فارس] و حمل و نقل در آن محدودتر می‌کند. ایران دوباره اجازه می‌یابد تا صادرات خود را از سر بگیرد و کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] و عراق آرام‌آرام حجم مبادلات خود را به میزان عادی می‌رسانند. این بار هم مشکل اساسی گسترش سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران حل نشده باقی می‌ماند. برنامه هسته‌ای ایران حداکثر ۱ تا ۲ سال به تعویق می‌افتد و این کشور اعلام می‌کند که اکنون مجبور است به دلیل تهدیدهای هسته‌ای اسرائیل و آمریکا دست به تولید سلاح‌های هسته‌ای بزند.