اهمیت تنگه هرمز و نفت ایران
پس از اعمال تحریم های جدید آمریکا و تهدید ایران به بستن تنگه هرمز تنش بین دو کشور افزایش یافته است، در همین راستا در این گزارش به حقایق کلیدی درباره تنگه هرمز و نفت ایران پرداخته شده است.
جنگ نرم و عملیات روانی: موسسه صلح ایالات متحده در ژانویه ۲۰۱۲ گزارشی تحت عنوان «حقایق کلیدی درباره تنگه هرمز و نفت ایران» به قلم “آنیکا فولکسون” را منتشر کرده است.
چند هفته پس از اعمال تحریم های جدید آمریکا و تهدید ایران به بستن تنگه هرمز، تنش بین دو کشور شدت یافته است. در ذیل به حقایق کلیدی درباره این تنگه و نفت ایران اشاره خواهیم نمود:
• تنگه هرمز مهم ترین گذرگاه جهان است که در سال ۲۰۱۱ روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت و طی سال های ۲۰۱۰-۲۰۰۹ روزانه بین ۱۶-۱۵٫۵ میلیون بشکه نفت در آن جریان داشته است.
• سال ۲۰۱۱ تقریباً ۳۵ درصد نفت معامله شده در دریا یا حدود ۲۰ درصد کل نفت معامله شده جهان از طریق تنگه هرمز جریان داشته است.
• سال ۲۰۱۱ به طور میانگین روزانه ۱۴ نفتکش حامل نفت خام در تنگه هرمز تردد داشتند که البته به همین تعداد نیز نفتکش خالی برای انتقال محمولات جدید وارد تنگه هرمز می شدند. بیش از ۸۵ درصد صادرات نفت خام وارد بازارهای آسیایی شده که در این میان ژاپن، هند، کره جنوبی و چین مقاصد اصلی این انرژی هستند.
• حدود سه چهارم واردات نفت ژاپن و تقریباً ۵۰ درصد نفت چین از طریق این تنگه تامین می شود.
• در باریکترین نقطه، عرض تنگه هرمز ۲۱ مایل است اما عرض خط عبور کشتی در هر دو جهت فقط ۲ مایل است که بوسیله یک منطقه حائل دو مایلی نیز جدا می گردند. آب های تنگه هرمز عمیق است و عرض آن برای عبور بزرگ ترین نفتکش های حامل نفت خام جهان نیز کافی است. لازم به ذکر است که تقریباً دو سوم محمولات نفتی جهان بوسیله نفتکش هایی با ظرفیت بیش از ۱۵۰۰۰۰ تن حمل می گردند.
• بستن تنگه هرمز به معنای استفاده از مسیرهای جایگزین طولانی تر و هزینه های بیشتر حمل و نقل است.
• از جمله مسیرهای جایگزین، خط لوله انتقال ۷۴۵ مایلی معروف به خط لوله انتقال شرق به غرب است که از میدان نفتی ابقیق در عربستان سعودی تا دریای سرخ امتداد دارد. خط لوله انتقال شرق به غرب ظرفیت اسمی تقریباً ۵ میلیون بشکه در روز را داراست. خط لوله انتقال گاز طبیعی مایع ابقیق به ینبو که به موازات خط لوله نفتی به دریای سرخ کشیده شده است ظرفیتی در حدود ۲۹۰۰۰۰ بشکه در روز دارد.
• مازاد نفت خام را می توان به طرف شمال یعنی از طریق خط لوله عراق – ترکیه به بندر جیحان در دریای مدیترانه پمپاژ کرد اما با انسداد خط لوله استراتژیکی که شمال و جنوب عراق را به یکدیگر متصل می کند، حجم انتقال نفت نیز کاهش یافته است.
• امارات متحده عربی در حال تکمیل خط لوله ابوظبی با ظرفیت ۱٫۵ میلیون بشکه در روز است که از شیخ نشین ابوظبی عبور کرده و به بندر فجیره در جنوب تنگه هرمز خواهد رسید. از دیگر مسیرهای جایگزین می توان به خط لوله غیرفعال عراق با ظرفیت ۱٫۶۵ میلیون بشکه در روز که از خاک عربستان سعودی می گذرد و خط لوله غیرفعال “تاپلاین”(Tapline) از میدان نفتی ابقیق تا لبنان با ظرفیت ۰٫۵ میلیون بشکه در روز اشاره کرد.
• ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا مشتمل بر بیش از ۲۰ کشتی است که هواپیماهای جنگنده، ۱۵۰۰۰ خدمه در دریا و ۱۰۰۰ پرسنل دیگر در ساحل از آن پشتیبانی می کنند.
حقایق کلیدی درباره نفت ایران
• ایران چهارمین تولیدکننده بزرگ نفت خام و دومین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی جهان است. اما تحریم های بین المللی و شرایط نامطلوب سرمایه گذاری مانع از پیشرفت جمهوری اسلامی در حوزه انرژی گردیده است.
• ایران دومین کشور تولیدکننده نفت سازمان اوپک و سومین کشور صادرکننده نفت خام در جهان است.
• ایران حدود ۱۳۷ میلیارد بشکه ذخایر نفتی ثابت شده یعنی ۹٫۳ درصد کل ذخایر نفت جهان و بیش از ۱۲ درصد ذخایر نفت سازمان اوپک را داراست.
• عربستان سعودی که سال هاست روزانه حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید نموده، کل ظرفیت تولید آن روزانه بالغ بر ۱۲ میلیون بشکه است و تنها عضو سازمان اوپک است که ظرفیت مازاد کافی برای جبران کمبود اساسی بازار انرژی جهان را دارد.
• اما جمهوری اسلامی ایران– چهارمین کشور تولید کننده نفت‌خام جهان– روزانه حدود ۴ میلیون بشکه نفت استخراج می کند و این بدان معناست که کشورهای حوزه خلیج فارس برای جبران نفت ایران باید تولید خود را افزایش دهند.
• حدود ۸۰ درصد درآمد عمومی ایران از محل فروش نفت خام تامین می گردد و تحریم یا حتی اقدامات پیشدستانه تهران برای جلوگیری از ورود نفت خام به بازار انرژی جهان، اقتصاد پرنوسان ایران را به اضمحلال می کشاند.
• چین که طی ۱۱ ماه اول سال گذشته ۱۱ درصد نفت خود را از ایران خریداری نموده، واردات نفت از ایران را در ماه ژانویه امسال تا حدود ۲۸۵۰۰۰ بشکه در روز، یعنی بیش از نصف ۵۵۰۰۰۰ بشکه در روز طبق قرارداد سال ۲۰۱۱ کاهش داده است.
• چین، ژاپن، هند و کره جنوبی جمعاً بیش از ۶۰ درصد صادرات نفت ایران را به خود اختصاص می دهند.
منبع: اداره اطلاعات وزارت انرژی آمریکا (EIA)