قطر و دیپلماسی میانجی گرایانه
گفتگو با دکتر پیروز مجتهد زاده کارشناس مسائل خلیج فارس

علی رمضانی بونش
International Peace Studies Centre
(IPSC)

قطر به عنوان شیخ نشینی کوچک اما ثروتمند در منطقه خلیج فارس همواره کوشیده است تا با پیگیری سیاست خارجی فعالی نقشی میانجیگرانه در حل مسائل منطقه ای و حتی آفریقای(بحران دارفور سودان و..) برعهده گیرد .این نقش فعال دوحه باعث شد تا در گفتگویی با دکتر مجتهدزاده یه سیاست خارجی قطر بپردازیم:

شیخ نشین قطر به عنوان دولت کوچک در منطقه خلیج فارس در چند سال گذشته کوشیده تا با اتخاذ دیپلماسی میانجی گرایی نقش خود را برجسته کند در این راستا در سیاست خارجی این کشور به چه نکات مهمی میتوان اشاره کرد؟

سیاست های شیخ نشین قطر در واقع یکسره بازتابی است از دیدگاه های ویژه شیخ حمد بن خلیفه حاکم این امارت .در دوران قبل از روی کار آمدن وی (۱۹۹۵) سیاست شیخ نشین قطر سیاستی کاملا محلی ومنطقه ای و بر مبنای توسعه اقتصادی بود در دوران شیخ احمد و شیخ خلیفه سیاست این کشور سیاست صلح ، آرامش وهمزیستی با همسایگان بود . با کودتای شیخ حمد در ۱۹۹۵که جوانی بسیار پر شور از نظر سیاسی بود از این زمان وی قدرت عظیم مالی این کشور را در اختیار دیدگاه های ویژه خود قرارداد این دیدگاه ها امروزه در سیاست خارجی قطر منعکس است و عبارت است از یک سلسله امیال و بلند پروازی ها در ایفای نقش بسیار پر رنگ در مسائل محلی ،منطقه ای و بین المللی نقشی که به مراتب از ظرفیت نقش آفرینی این امارت بیشتر است .در واقع با مقایسه وضعیت جغرافیایی با توان مالی فوق العاده این کشور میتوان پی به تناقض های فاحشی برد .قطر در واقع از زمان شیخ خلیفه به تدریج در حال افزایش نقش خویش در خلیج فارس بود

آیا قطر در پیگیری سیاست خارجی میانجیگرانه به نوعی به رقابت با عربستان در منطقه می اندیشد؟

قطر درگیر رقابت ها خفته با عربستان است وقطر در واقع تنها دولت وهابی به جز عربستان است و تعجب دنیا در این است که این دو دشمن یکدیگر(برخی اختلافات آنها مرزی و سرزمینی است) میباشند و مقدار زیادی از رقابت در نقش آفرینی قطر یک نوع رقابت با عربستان بود( مثلا برای اعمال نفوذ در بحرین و کویت این دوکشور دچار رقابت بودند که البته عربستان به دلیل توانایی بیشتر پیروز بود) به علاوه در روابط با ایران نیز هر دو دچار رقابت بودند و متاسفانه پس از دولت آقای رفسنجانی قطری ها توانستند در این رقابت از عربستان پیشی گیرند که اشتباهی بزرگی در سیاست خلیج فارسی ایران بود .(چون وزنه سیاسی در مقابل ایران عربستان است نه قطر و ایران میباید با بزرگترین قدرت رقیب موازنه ایجاد میکرد).در این راستا قطر تلاش کرده از توان مالی خود استفاده کند و دامنه نفوذ خودرا در منطقه و خارج از منطقه افزایش دهد در این راستا قطر سیاست هایی عجیبی را طراحی و بیشتر مربوط به راهبرد میانجی گری و ریش سپیدی در دعوا ها واختلافات است چنانچه ما شاهدیم که این کشوردر نهایت تعحب بدون داشتن روابط رسمی با اسرائیل روابط تنگاتنگ و عملی خوبی با اسرائیل دارد و تنها کشوری است که پای اسرائیل را به خلیج فارس باز میکند به نام میانجی گری در مشکلات اعراب با اسرائیل در این حال استدلال این کشور برقراری صلح است .

در واقع دیپلملسی رسانه ای قطر با توجه به شبکه هایی همانند الجزیره در همین راستا قرار دارد؟

دقیقا در همین راستا قرار دارد الجزیره در واقع ابتدا ادعا در بیطرفی در مسائل بین الملل داشت پیدایش الجزیره همزمان شد با درگیری ها در عراق و افغانستان و تبلیغات برای گروه هایی همانند القاعده در حال که ماموریت اصلی تبلیغ غرب بود ووقتی که امریکا به جهت گیری های الجزیره اعتراض کرد. شخص شیخ حمد با میانجیگری به امریکایی ها گفت که آنان نیاز به داشتن پیامهای گروه هایی همانند القاعده دارند البته نقش الجزیره تا حد زیادی اکنون تعدیل شده است

در کنار دیپلماسی رسانه ای ومیانجیگرانه خیلی ها بر این نظرند که قطر میکوشد وزنه متعادل کننده ای بین عربستان وایران باشد نظر شما در این مورد چیست؟

در واقع اکنون عربستان اختلاف دارنده اصلی با ایران نیست بلکه امارات دارای مشکلات زیادی با ایران است در این حال قطر میکوشد در واقع وزنه تعادلی بین تمام دنیای عرب(اتحادیه عرب ،مصر، عربستان و دیگران) با ایران باشد مشابه نقشی که این شیخ نشین در میانجی گری بین اعراب واسرائیل دارد .در این سیاست ایران متاسفانه اجازه تاخت و تاز زیادی به قطر داده است و شیخ قطر توانست در سیاست های خلیج فارسی ایران نفوذ پیداکند نفوذی که در جهت میانجی گری بود. این نقش قطر به ایران وانمود می کند که حامی ایران است و با این کار از ایران به سود اعراب (امارات) امتیاز دریافت می کند. من نقش قطر را تزویر آمیز و مخرب میدانم و از دولت ایران می خواهم در همه موارد مربوط به نام و هویت خلیج فارس و مالکیت ها و حقوق دیگر مانند جزایر سه گانه مراقب ومواظب باشد و از تمامیت سرزمینی و سیاست خارجی خود با تمام قوا دفاع کند تا پا در تله آن شیح جاه طلب و عواملی همچون العطیه و دیگران نگذارد. در این عین باید باید دانست که نقش میانجی گرانه قطر ارزشی نداشته و فاقد وزنه ای تاثیر گذار و نفوذ در دنیای عرب است .

آیا با توجه به نوع نگرش شورای همکاری خلیج فارس نسبت به ایران آیا قطر در آینده این نقش میانجی گرانه را در قبال ایران پیگیری میکند؟

بله در واقع این نقش نقشی دائمی از سوی این کشور در ۱۵ سال گذشته بوده است و تداوم خواهد یافت