بررسی مسائل امنیتی خلیج‌فارس
در گفتگو با دکتر محمدمهدی مظاهری
منطقه‌ای که از زمان‌های گذشته از نظر کشورهای مختلف والاترین دیدژپولتیک و ژئواستراتژیک را داشته و همچنان دارد، منطقه خلیج‌فارس است.
تراکم کشورهای نفت‌خیز با اوضاع متشنج و ضعف داخلی، متکی بودن به قدرت خارجی، مجاورت ژئویلتیکی با پاکستان و افغانستان و نیز تمایز عمده در بافت و ساختار سیاسی- اقتصادی خلیج‌فارس از ویژگی‌های متمایز این منطقه در مقایسه با سایر مناطق حوزه خاورمیانه است.
همچنین حضور نظامی آمریکا در عراق و تداوم بحران بر سر مسائل صلح هسته‌ای ایران و روند رو به رشد رادیکالیسم اسلامی در منطقه سرنوشت این حوزه را با سیاست بین‌الملل گره زده است.
برای بررسی آخرین روند تحولات منطقه خلیج‌فارس و چشم‌انداز روابط کشورهای این حوزه، خبرگزاری آفتاب مصاحبه‌ای را دکتر محمدمهدی مظاهری استاد دانشگاه و قائم مقام جامعه اسلامی دانشگاهیان ایران انجام داده است، که از نظر خوانندگان گرامی می‌گذرد:
سوال: آقای دکتر مظاهری منابع تهدید در خلیج‌فارس و عدم شکل‌گیری الگوی امنیتی منطقه‌ای را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در بین نخبگان سیاسی منطقه، تصورات متفاوتی از تهدید وجود دارد که به طبع مسیر رسیدن به یک نظم امنیتی فراگیر را با مشکلات فراوان مواجه می‌سازد. بطوریکه برای ایران حضور نیروهای فراملی در آبهای خلیج‌فارس برداشتی مبتنی بر تهدید است. اما همین مسئله نزد عموم کشورهای دیگر حاشیه خیلج‌فارس به عنوان عاملی جهت تامین امنیت و حاکمیت دولت‌های عرب تلقی می‌شود. بنابراین عدم درک مشترک از موانع و عوامل تهدیدزا است که انگیزه لازم را برای تشدید اختلافات فراهم می‌سازد.
سوال: آقای دکتر مظاهری یکی از مسائل اساسی در تداوم تنش در حوزه خلیج‌فارس بحث پرونده صلح‌آمیز هسته‌ای ایران است، اصولا چه سناریوهایی را می‌توان برای حل و فصل آن متصور شد؟
در خصوص مسئله هسته‌ای ایران سه سناریوی اساسی وجود دارد.
1- بدترین سناریو: کشیده شدن ایران و آمریکا به جنگ ویرانگر
2- بهترین سناریو: پذیرش حقوق طبیعی ایران در بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای در مصارف صلح‌آمیز و شروع تعاملات سازنده با ایران
3- البته سناریوی میانه‌ای نیز مطرح است که تحت عنوان بحران ممتد یعنی تداوم وضع فعلی ایران و غرب و افزایش نگرانی‌ها است.
سوال: آقای دکتر مظاهری، بحران در عراق و حضور اشغالگران در منطقه یکی دیگر از عوامل گسترش بحران در منطقه خلیج‌فارس می‌باشد، روند تحولات و بازتاب منطقه‌ای و بین‌المللی بحران عراق را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
بی‌تردید تداوم حضور نظامی آمریکا و عدم تعیین جدول زمانی برای خروج نیروها به بحران داخلی و ناآرامی‌های قومی و مذهبی در عراق دامن زده و شرایط را برای دخالت‌های بیشتر بیگانگان فراهم می‌سازد.
بنابراین برای تثبیت و برقراری امنیت واقعی در عراق،خروج نیروهای آمریکایی و نیز استقلال عمل و توانمندی دولت مردمی این کشور برای سرکوب گروههای تروریستی امر ضروری است.
سوال: آقای دکتر مظاهری نوسانات قیمت نفت و تاثیر کلی آن بر امنیت کشورهای حوزه خلیج‌فارس را چگونه تحلیل می‌کنید؟
بحران اقتصاد جهانی و روند کاهش فزاینده قیمت نفت امنیت کشورهای منطقه را با چالش‌های اساسی روبرو ساخته است چرا که کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای تامین نیازهای اساسی خویش به عواید حاصله از فروش نفت وابستگی تام دارند. این در حالی است که حدود دو سوم انرژی جهان دست‌کم تا 50 سال آینده از این منطقه تامین خواهد شد. از سوی دیگر، هرگونه فشار احتمالی بر ایران بر سر مسئله هسته‌ای ممکن است تهران را به اقدامات تلافی‌جویانه از جمله بستن تنگه استراتژیک هرمز سوق دهد که این امر در صورت وقوع به افزایش بی‌رویه قیمت نفت و تشدید بحران انرژی در سطح جهان خواهد انجامید. از این رو رایزنی‌های کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده نفت و توافقات کلی برای تثبیت عادلانه قیمت نفت امر حیاتی است.
سوال: آقای دکتر مظاهری الگوهای امنیتی مختلفی از سوی قدرتهای خارجی و منطقه‌ای برای امنیت خلیج‌فارس پیشنهاد شده، شما الگوی مطلوب امنیتی آینده را چگونه ترسیم می‌کنید؟
الگوهای امنیتی که از سوی آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی قبلا ارائه شده نتوانسته است پاسخ مناسبی برای حل و فصل بحران قلمداد گردد و نتوانسته موجبات همگرایی کشورهای منطقه را فراهم سازد
لذا منافع کشورهای منطقه باید به گونه‌ای تعریف گردد که تامین‌کننده منافع دسته‌جمعی و بدون وابستگی به قدرتهای فرامنطقه‌ای باشد. بنابراین کشورهای منطقه باید به این اصل اساسی برسند که امنیت منطقه بدون حضور بیگانگان و اتکا به توانمندیهای داخلی دست‌یافتنی است.