ساختار و توانمندي نظامي امارات متحده عربي

دانلود کامل پژوهش

تأليف: عباس كاردان

مقدمه
قبل از شكل‌گيري كشوري به نام امارات عربي متحده، اعراب مهاجر از شبه‌جزيره عربستان و نواحي جنوبي ايران در آنجا زندگي مي‌كردند و بيشتر به كارهايي نظير ماهي‌گيري، صيد مرواريد و دزدي دريايي مشغول بودند. در اين زمان، دزدي دريايي آنچنان زياد بود كه در تاريخ از آن سواحل با نام «سواحل دزدان درياي» نام برده مي‌شد.(1)

بعد از اخراج نيروهاي پرتغالي از خليج‌فارس، نيروهاي بريتانيايي، هلندي، اسپانيايي و فرانسوي جاي آن را گرفته و همان نقش استعمارگران پيشين را ايفا كردند. انگليسي‌ها در فرصت‌ها و بهانه‌هاي مختلف، مناطق حساس و راهبردي منطقه را به اشغال خود درآوردند. با اين حال، نمي‌خواستند نواحي اطراف خليج‌فارس را همچون هند به استعمار بكشند؛ زير اين امر به دليل بدي آب و هوا و نامناسب بودن شرايط زيستي، فقر و بي‌حاصل بودن زمين، پايين بودن سطح فرهنگ و بيگانه‌گريزي اعراب باديه‌نشين براي آنها مقرون به صرفه نبود.(2)

به هر حال حضور بريتانيا در اين منطقه ادامه داشت، تا اين كه در اواخر سال 1967 دولت انگلستان به طور رسمي اعلام نمود كه قواي نظامي خود را تا اواخر سال 1971 از شرق سوئز خارج خواهد كرد و با اين اقدام، مرحله جديدي در تحولات منطقه‌اي خليج‌فارس و امارات حاشيه‌اي آن آغاز گشت. تا اين زمان، امارات هفت‌گانه معروف به «ساحل آتش‌بس» (به دليل انعقاد قراردادهاي آتش‌بس ميان بريتانيا و شيخ‌نشين‌هاي امارات به اين نام معروف شده بودند) در پي انعقاد قراردادهاي ويژه با انگلستان در زير چتر حمايتي اين كشور قرار داشتند.(3)

پس از اعلام تصميم بريتانيا مبني بر خروج از خليج‌فارس، شيخ‌نشين‌هاي اين منطقه تلاش كردند تا ايده بريتانيا را مبني بر تشكيل فدراسيوني از امارات خليج‌فارس به مرحله عمل درآورند. بر همين اساس، شيوخ ابوظبي و دبي با هم ملاقاتي صورت دادند. در اين ملاقات اختلافات مرزي بين دو اميرنشين برطرف گرديد و به طور مشترك طرح ايجاد اتحاديه‌اي را پي‌ريزي كردند. اين اتحاديه در واقع، فدراسيوني متشكل از دو اميرنشين بود كه صاحب پرچم، سياست خارجي، دفاع، امنيت، آموزش و پرورش و بهداشت واحدي شدند. اين دو، از هفت اميرنشين ديگر نيز دعوت كردند كه به فدراسيون آنان بپيوندند.

در پي اين تحولات، روز 25 ژانويه 1968 كنفرانسي با حضور امراي 9 شيخ‌نشين در دبي برگزار شد و در همين كنفرانس طرح تشكيل فدراسيون امارات عربي متحده مورد تصويب قرار گرفت. پس از كنفرانس دبي، شوراي عالي فدراسيون چندين مرتبه طي ماه‌هاي پاياني سال 1968 و تمامي سال 1969 به منظور به اجرا درآوردن تصميم‌هاي كنفرانس تشكيل جلسه داد كه به دليل اختلاف‌هاي ناشي از مسائل مربوط به چگونگي انتخاب رياست‌ فدراسيون، مقر پايتخت فدراسيون، نحوه رأي‌گيري و هم چنين تعداد نمايندگان هر امارات، حاضرين در كنفرانس به دو گروه تقسيم شدند كه در يك سمت قطر، دبي و رأس‌الخيمه و در گروه دوم بحرين، ابوظبي، شارجه، عمان، ام‌القوين و فجيره قرار داشتند.(4)

وجود دشمني‌ها در جهت تشكيل يك فدراسيون متشكل از كليه امارات باعث شد تا انگلستان نقش فعال‌تري در اين زمينه ايفا كند كه با تلاش‌هاي آن و اعلام استقلال قطر و بحرين، شيوخ شش امارات ابوظبي، دبي، شارجه، عجمان، ام‌القوين و فجيره در دوم دسامبر 1971 (11 آذر 1350 هجري شمسي) در دبي گرد آمدند و ضمن صدور بيانيه‌اي تشكيل امارات عربي متحده را از شش امارت ياد شده اعلام و قانون اساسي موقت آن را تصويب كردند. يك ماه بعد امارت رأس‌الخيمه نيز به اين اتحاديه پيوست و به اين ترتيب اتحاديه امارات عربي متحده، همه هفت امارت ساحل آتش‌بس را در برگرفت.(5)

موقعيت ژئوپلتيكي
امارات عربي متحده بخشي از شبه‌جزيره عربستان است كه در كرانه‌هاي جنوبي خليج‌فارس واقع شده و از شبه‌جزيره قطر در غرب تا شبه‌جزيره مسندام و تنگه‌هرمز در شرق امتداد دارد. اين سرزمين از سمت شمال به خليج‌فارس و بخش شمالي كشور عمان، از جنوب و غرب به عربستان و از شرق به درياي عمان و كشور عمان محدود مي‌گردد.

امارات عربي متحده كشوري داراي سواحل طولاني (640 كيلومتر) است و پس از ايران (حدود دو هزار كيلومتر) طولاني‌ترين خط ساحلي را در خليج‌فارس دارد. شمالي‌ترين نقطه آن از جنوبي‌ترين بخش سرزمين ايران در تنگه هرمز يعني جزيره لارك تنها 39 كيلومتر فاصله دارد.
از لحاظ شكل، امارات عربي متحده داراي موقعيت ساحلي در كناره‌هاي خليج‌فارس و درياي عمان مي‌باشد. موقعيت ساحلي امارات به دليل اين كه آن را در معرض ارتباطات بين‌المللي و تقابل فرهنگ‌هاي مختلف قرار داده است، نيازهاي آن را برطرف مي‌كند. اين كشور در گذشته، به دليل اين كه در مناطق اتصال دو راهبرد قاره‌اي (بّري) و دريايي (بحري) قرار داشت هميشه با مناطق نفوذ خارجي منطبق بوده و در نظريه‌هاي ژئوپليتيكي مطرح جهاني جزء ريملند قرار داشت، در عين حال امارات عربي متحده را الگويي از نمونه يكي شدن موفقيت‌آميز در خاورميانه مي‌دانند.(6)

موقعيت ساحلي امارات كه متأثر از موقعيت طبيعي آن در خليج‌فارس است، مزاياي ويژه‌اي را براي اين كشور در پي داشته است. منابع عظيم نفتي اين كشور در منطقه خليج‌فارس و دسترسي آن به تنگه هرمز از طريق سواحل طولاني‌اش، امكانات و درآمدهاي گسترده‌اي را براي اجراي پروژه‌هاي عمراني و اجراي طرح‌هاي ويژه براي اين كشور فراهم نموده است. از سوي ديگر، اين كشور با استفاده از موقعيت ساحلي و هم‌چنين وجود بازارهاي عظيم منطقه خليج‌فارس، با توسعه و گسترش بنادر خود، بارانداز اصلي و محل صدور و پخش كالا و خدمات در سطح منطقه است.

اطلاعات و آمار كلي
• نامل كامل: امارات عربي متحده
• جمعيت: 000/380/4 نفر(7). 19 تا 21 درصد اماراتي؛ 23 درصد اعراب و ايراني‌ها؛ 50 درصد مردمان آسياي جنوبي؛ و 8 درصد هم از كشورهاي غربي و آسياي شرقي(8)
• پايتخت: ابوظبي
• بزرگ‌ترين شهر: دبي
• مساحت: 83600 كيلومتر مربع(9)
• زبان رسمي: عربي
• مذهب رسمي: اسلام: 80 درصد سني؛ 16 درصد شيعه؛ و مسيحيت و ديگر مذاهب نيز 4 درصد.(10)
• صادرات اصلي: نفت، گاز.
• سرانه درآمد ناخالص ملي: 42890 دلار(11)

نيروهاي نظامي
پيش از خروج قواي انگليس از خليج‌فارس، اين كشور در سال 1951 نيرويي مركب از 1600 نفر با عنوان «پيش‌آهنگان عمان شيخ‌نشين» را در امارات تشكيل داد كه به طور مستقيم به نماينده بريتانيا در منطقه خليج‌فارس گزارش مي‌داد. با اين حال، نيروهاي ساحل شيخ‌نشين تنها 40 درصد از اين نيرو را شامل شده و بقيه نيروهايي از عمان، ايران، پاكستان و هندوستان بودند. اين نيرو به منظور حفظ امنيت در سواحل جنوب خليج‌فارس و حفظ منافع انگليس در اين منطقه تحت فرماندهي افسران انگليسي و با هزينه انگلستان به وجود آمده بود. پس از خروج انگلستان از اين منطقه «پيش‌آهنگان عمان شيخ‌نشين» هسته مركزي نيروهاي انتظامي امارات عربي متحده را به وجود آوردند.(12)

بنابراين، در زمان استقلال امارات عربي متحده در 2 دسامبر 1971، اين نيروها به هسته «نيروي دفاعي اتحاديه» تبديل شدند، ولي به هر يك از شيخ‌نشين‌ها اجازه داده شد تا نيروهاي مخصوص به خود را داشته باشند.(13)

در سال 1976، زماني كه شيخ‌نشين‌هاي ابوظبي، دبي و رأس‌الخيمه ادغام نيروهاي جداگانه‌ خود با «نيروي دفاعي اتحاديه» را اعلام كردند، گام مهم در راستاي يكپارچگي نيروها برداشته شد. شارجه نيز پيش از اين واحدهاي كوچك پليس و نظامي خود را وارد اين نيرو ساخته بود.(14)

هم اكنون نيز نيروهاي مسلح امارات عربي متحده هر سه بعد نيروهاي زميني، دريايي و هوايي را دارا بوده و مقر اصلي آن در ابوظبي مي‌باشد. هر چند شمار اين نيروها كم است، ولي به پيشرفته‌ترين سامانه‌هاي تسليحاتي خريداري شده از كشورهاي فرانسه، انگلستان و ايالات متحده مجهز مي‌باشد. ارتش نيز شمار خارجي‌ها در اين نيروها را كم كرده است و در حال حاضر تمامي افسران رده بالا از مليت خود امارات هستند.(15)

در امارات عربي متحده سربازي اجباري وجود نداشته و كل نيروي انساني در سنين 18 تا 49 سال مي‌باشند.(16) شمار نظاميان پيش از اين در دهه 1990، 66هزار نفر بود كه اكثر آنها عماني و ديگر مليت‌ها بودند، ولي دولت امارات به دلايل سياسي شمار آنها را كاهش داد.(17) طبق گزارش‌هاي جديد، نيروي انساني امارات در ارتش اين كشور در سال 2007 بالغ بر 65500 نفر مي‌شد كه 59 هزار نفر در نيروي زميني، 2500 نفر در نيروي دريايي و 4 هزار نفر در نيروي هوايي خدمت مي‌كنند. سهم دبي از نيروهاي ارتش نيز بالغ بر 15 هزار نفر مي‌باشد.(18)

ساختار فرماندهي نيروهاي مسلح
ساختار فرماندهي در امارات عربي متحده پيچيده است كه دليل آن به پيچيدگي ساختار سياسي اين كشور بازمي‌گردد. بنابراين، هر چند در ظاهر اين كشور نيروهاي مسلح را تحت يك فرماندهي مركزي متحد ساخته است، ولي در عمل سه فرماندهي را شاهد مي‌باشيم: فرماندهي شمالي (رأس‌الخيمه)، فرماندهي غربي (ابوظبي) كه تحت مسئوليت فرمانده ارتش بوده و از سوي نيروي هوايي ابوظبي پشتيباني مي‌شود و فرماندهي نظامي مركزي (دبي) كه زير نظر وزير دفاع بوده و از سوي نيروي هوايي دبي پشتيباني مي‌گردد. در اين راستا در زمان صلح سه سازمان نظامي جداگانه در ابوظبي، دبي و رأس‌الخيمه وجود دارند، ولي در زمان جنگ اين سازمان‌ها بايد تحت فرماندهي ستاد كل در ابوظبي قرار گيرند.(19)

هزينه‌هاي نظامي
درآمد سرانه بالا در امارات عربي متحده به اين كشور اجازه داد تا يكي از بزرگ‌ترين بودجه‌هاي دفاعي در جهان عرب و يكي از بزرگ‌ترين بودجه‌هاي نظامي به نسبت جمعيت را در كل جهان داشته باشد.(20)

براساس برآورد «مؤسسه بين‌المللي مطالعات راهبردي» بودجه دفاعي امارات در سال‌هاي 2003، 2004 و 2005 به ترتيب 9.23، 9.74، 9.74 ميليارد دلار بوده است.(21)

با وجود نيروي انساني كم، امارات عربي در عين حال يكي از واردكنندگان مهم تسليحات مي‌باشد. در واقع، اين كشور از توانايي سازمان‌دهي نيروهاي خود به صورتي كارآمد برخوردار نمي‌باشد، چه رسد به اين كه بخواهد چنين تجهيزاتي را به كار گيرد. در دهه 1990، امارات به ميزان 470 تا 1600 ميليون دلار واردات تسليحاتي داشت كه به طور متوسط سالانه بالغ بر يك ميليارد دلار مي‌شد.(22)

جدول(1) روند واردات تسليحاتي امارات عربي متحده به تفكيك كشورهاي فروشنده را از سال 1993 تا 2004 نشان مي‌دهد.

ادامه در دانلود...