اقدام قضایی علیه جعل نام خلیج فارس

گروه سیاسی، عشرت عبدالهی؛ سخنگوی قوه قضائیه روز گذشته از اقدام قضایی علیه جعل کنندگان نام «خلیج فارس» خبر داد. اگر چه از اسفندماه سال گذشته که «سایت گوگل ارث» این اقدام غیرحقوقی و غیراخلاقی را انجام داد، واکنش رسمی نهادهای دولتی را به همراه نداشت، اما علیرضا جمشیدی در اولین نشست خبری روز گذشته خود با بیان اینکه توهین به حاکمیت ایرانی بحثی است که به عنوان عمل مجرمانه می تواند تلقی شود، گفت؛

با استفاده از ظرفیت های موجود نیز می توان در این زمینه اقدام کرد. در کنار واکنش سخنگوی قوه قضائیه سیدمحمدعلی حسینی سخنگوی وزارت خارجه نیز در خصوص اقدام سایت «گوگل» در گنجاندن کلمه مجعول «خلیج عربی» در کنار «خلیج فارس» نیز اظهار داشت که این گونه اقدامات بی پایه و اساس و تحریف واقعیات و حقایق تاریخی از سوی سایت گوگل به بی اعتباری و مخدوش شدن وجهه آن موسسه نزد ایرانیان و سایر ملل منجر خواهد شد.

البته پیش از این نیز میلیون ها ایرانی از سراسر جهان اعتراض شدید خود را به گوگل اعلام کرده اند و در این زمینه صدها هزار نفر از طریق اینترنت اعتراض خود را به اقدام گوگل بیان داشته اند. اما این واکنش ها پس از آن مطرح شد که اخیراً سایت گوگل ارث در نقشه های ماهواره یی خود «خلیج عربی» را در کنار نام «خلیج فارس» اضافه کرد و پس از این اقدام با مخالفت های بسیاری از طرف وبلاگ ها و سایت های مردمی چه در داخل و چه در خارج از کشور مواجه شد و اعتراض های فراوانی نسبت به این اقدام غیرحقوقی صورت گرفت. در پی این اقدام گوگل صدها هزار کاربر اینترنتی در اعتراض به تغییر نام خلیج فارس بیانیه یی را به ریاست گوگل ارث ارسال و تصریح کردند که ما در این نامه نسبت به اقدام بی اعتبار و غیرعلمی تان در تغییر نام خلیج فارس اعتراض می کنیم و بی هیچ قید و شرطی نام جعلی خلیج عربی را از سایت گوگل ارث حذف کنید. البته این اولین باری نیست که چنین اقداماتی برای تغییر نام «خلیج فارس» صورت می گیرد. اقدام مشابهی نیز چندی پیش از سوی سازمان «نشنال جئوگرافیک» از بابت قرار دادن عبارت «خلیج عربی» در کنار نام «خلیج فارس» در اطلس سال 2004 این سازمان صورت گرفته بود که «نشنال جئوگرافیک»، دلیل اضافه کردن این نام در کنار عنوان تاریخی «خلیج فارس» را «مصطلح شدن» آن عنوان کرد.

اما در پی واکنش های مقام های رسمی و مردمی ایران نام «خلیج عربی» از نسخه اینترنتی اطلس نشنال جئوگرافیک حذف شد. با این حال «نشنال جئوگرافیک» در نقشه اینترنتی منطقه یادداشتی با این مضمون اضافه کرد که نام تاریخی و متداول تر این آبراه، خلیج فارس است، اما برخی آن را خلیج عربی می نامند. اما در کنار این اعتراضات صاحبنظران حقوق بین الملل نیز نسبت به این عمل «گوگل ارث» واکنش نشان داده و تصریح کردند بیش از 2500 سال است که نام «خلیج فارس» بر این دریا وجود دارد و اسناد تاریخی و بین المللی هویت نام خلیج فارس را برای این دریای فارسی دائمی کرده است. تا جایی که سازمان ملل متحد نیز بر صحیح بودن نام خلیج فارس مهر تایید زده و تاکنون در دو سند، دو قطعنامه و سه نقشه رسمی با تاکید بر درست بودن نام خلیج فارس از کشورهای عضو این سازمان خواسته است در مکاتبات رسمی خود از نام «خلیج فارس» استفاده کنند. بر این اساس با توجه به فشارهای سیاسی امریکا بر ایران این اقدام گوگل را که شرکتی امریکایی است می توان در راستای افزایش فشارهای سیاسی آن کشور ارزیابی کرداین چنین است که دکتر داوود هرمیداس باوند استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی نیز در واکنش به این عمل «سایت گوگل» گفت؛ برای نام سرزمین ها یا پهناهای آبی منشأهایی وجود دارد از جمله نامی که اجماع تاریخی دارد، یا نامی که در گذر زمان مورخین، سیاحان، سیاستمداران و حقوقدانان بر آن نهاده اند. وی تصریح کرد نام «خلیج فارس» نامی است که از دوران باستان جغرافی دانان، سیاستمداران، تاریخ دانان و... روی آن گذاشته اند و حدود بیش از 2500 سال است که این نام را برای این پهنه آبی ذکر کرده اند. همه فارسی زبانان خارجی، مورخین عربی نیز همه این پهنه آبی را به نام «خلیج فارس» یا «بحر الفارس» می شناسند.

این محقق حقوق بین الملل اشاره کرد که بیش از 2700 سال (یعنی از زمان مادها) ایران با این پهنه دریایی در یک رابطه تنگاتنگ قرار دارد، در صورتی که کسانی که در قسمت های جنوبی خلیج فارس زیست کرده اند، مهاجرینی هستند که در قرن هجدهم از صحرای «نجد» مهاجرت کرده اند و به اینجا آمده اند. وی بیان کرد از دهه شصت این تغییر نام از سوی برخی از کشورهای عربی صورت گرفت. در حالی که این کشورها به تغییر نام کشوری از سرزمین فلسطین ایراد می گیرند و این را از لحاظ تاریخی نامشروع و غیراخلاقی می دانند، خود اقدام به تغییر نام این پهنه آبی کرده اند که 2500 سال است همواره جهانیان، جغرافی دانان و حقوقدانان آن را به اسم خلیج فارس می شناسند. وی همچنین با اشاره به بیانیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص خلیج فارس تصریح کرد از لحاظ سازمان ملل این پهنه دریایی همچنان به نام «خلیج فارس» است. این استاد دانشگاه گفت؛ کسانی که سعی می کنند نام مجعول دریای عربی را روی «خلیج فارس» بگذارند، به خاطر منافع مالی و اقتصادی شان به این اقدام غیرحقوقی و غیراخلاقی دست می زنند. داوود هرمیداس باوند در عین حال ادامه می دهد که اینها به قصد و نیت تجاوزکارانه یی که دارند، سعی می کنند اسم این پهنه دریایی را از بین ببرند و نام مجعولی برای این پهنه دریایی بگذارند که این خود خیانت بزرگی به تاریخ بشریت است، چرا که این اسامی تاریخی است؛اسامی که مورد پذیرش و اجماع بشریت بوده یعنی از شرق تا غرب همگی روی آن اتفاق نظر داشته اند. سفیر سابق ایران در سازمان ملل متحد در پایان اظهار داشت؛ چون در دیوان بین المللی دادگستری فقط اختلافات دولت ها مورد رسیدگی قرار می گیرد نه دعاوی فردی، بنابراین باید در کشوری که گوگل مقر فعالیتش در آنجاست از دادگاه آنجا شکایتی علیه گوگل تنظیم و ارائه شود، همچنین یک مرجع علمی، فرهنگی و جغرافیایی (پژوهشکده ها یا دانشگاه ها) می توانند علیه گوگل اقامه دعوا کنند.

همچنین الهه نوروزی وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس دعاوی بین المللی «خانه جهانی وکلا» در این خصوص گفت؛ «گوگل یک شخصیت حقوقی - خصوصی است و دیوان بین المللی دادگستری (لاهه) به اختلاف بین دولت ها رسیدگی می کند نه به اختلافات فرد و دولت. در واقع ما باید بررسی کنیم که رفتار یک تبعه دولت می تواند به دولتش منتسب شود یا بهتر است از حیث سیاسی یا حیث حقوقی، گروهی از ایرانی ها علیه شخص حقوقی گوگل اقامه دعوی کنند یا اینکه بهتر است این اقامه دعوی توسط دولت ایران یا سازمان های غیردولتی (NGO) در امریکا علیه گوگل انجام شود.» وی در ادامه افزود؛ «مورد دیگری که قابل بررسی است این نکته است که آیا ما می توانیم این رفتار تبعه امریکا را به دولت امریکا منتسب کنیم یا خیر؟ چون در گذشته سابقه داشته که در برخی موارد رفتار یک تبعه به دولتش منتسب شده است. آیا در این خصوص نیز می شود چنین کاری را انجام داد یا خیر؟» نوروزی در ادامه توضیح داد؛ «البته این موضوع کم اتفاق افتاده است که بتوانیم رفتار یک تبعه را به دولت متبوع آن تبعه منتسب کنیم. اگر بشود در این موضوع چنین کاری کرد، باز باید بررسی کنیم که مستند این دعوی چه می تواند باشد. آیا می توانیم به عهدنامه مودت استناد کنیم یا خیر؟ تمامی این موارد قابل بررسی است. البته لازم است یادآوری کنم که روابط دیپلماتیک دولت ایران و دولت امریکا سال هاست که قطع شده است. ولی در گذشته سابقه داشته که سر قضیه سکوهای نفتی در خلیج فارس یا مساله گروگان گیری در سفارتخانه امریکا در تهران، این دو دولت علیه یکدیگر طرح دعوی کنند.»

وی در ادامه تبیین کرد؛ «البته باید اشاره کرد ایران و امریکا اعلامیه پذیرش صلاحیت اجباری دیوان بین المللی دادگستری (لاهه) را صادر کرده اند اما هر دو کشور اعلامیه هایشان را پس گرفته اند. در واقع امریکا بعد از اقامه دعوای نیکاراگوئه علیه خودش این را پس گرفت و ایران نیز بعد از اقامه دعوای انگلیس علیه خودش این اعلامیه را پس گرفت. بنابراین این امر که بتوان در دادگاه بین المللی دادگستری (لاهه) اقامه دعوی کرد، تقریباً منتفی است.»

این کارشناس مسائل حقوق بین الملل در خاتمه گفت؛ «بنابراین این موضوع نیاز به بررسی طولانی مدت دارد که بهتر است. بعد از این بررسی ها، اگر احیاناً راه های مطلوبی برای اقامه دعوی علیه گوگل پیدا نکردیم، باید پیش بینی کنیم در آینده، ایران به چه کنوانسیون هایی بپیوندد که بتواند رفتار یک تبعه را به دولت متبوع آن تبعه منتسب کند. اگر بشود در این موضوع چنین کاری کرد باز باید بررسی کرد که مستند این دعوی چه می تواند باشد. آیا می توان علیه مورد پیش آمده طرح دعوی کرد؟