آلاینده های خلیج فارس

خلیج فارس به دلیل شرایط اقلیمی ویژه حاکم بر آن بسیار شکننده و آسیب پذیر است و ورود کمترین آلاینده به داخل دریا اثرات مخربی بر سلامت آبزیان و موجودات آن دارد چرا که حداکثر درجه حرارت آب دریا در تابستان گاهی اوقات به ۳۶ تا ۳۷ درجه و در شمال خلیج فارس به ۱۲ درجه می رسد که البته میانگین آن در سطح دریا بین ۲۶ تا ۲۷ درجه است و در اثر شدت گرما میزان تبخیر نیز بسیار بالاست و به ۱۴۰۰ میلیون لیتر در سال می رسد.

خلیج فارس با تمام مشکلات محیطی و اقلیمی که بر آن حاکم است از تنوع زیستی بالایی برخوردار است به طوری که نسبت به دریای خزر وضع بسیار مطلوب تر و متنوع تری دارد طوری که فقط بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ گونه ماهی در این دریا زندگی می کند که از تعداد زیادی از این ماهیان بهره برداری اقتصادی می شود. علاوه بر ماهی ها ۳۰۰ تا ۴۵۰ نوع دیگر آبزیان نیز در این دریا زیست دارند که این عامل دریای خلیج فارس را از نظر تنوع زیستی جزو مناطق کم نظیر و پر تنوع معرفی کرده است.

خلیج فارس یکی از زیستگاه های مرجان دریایی است اما در چند سال اخیر به دلیل صید بی رویه از سوی غواصان و افراد سودجو و فروش آنها مورد تهدید جدی واقع شده است. ساخت اسکله های نفتی و باراندازها و به دنبال آن افزایش غلظت آب موجب نابودی و خفه شدن مرجان ها می شود به طوری که این موجودات دیگر قادر نیستند غذای خود را از آب تامین کنند. همچنین تمام مرجان های اطراف جزیره قشم بر اثر توسعه شهری و ورود فاضلاب های شهری و صنعتی دچار مرگ تدریجی شده اند و امروزه کمتر می توان آنها را مشاهده کرد.

از سوی دیگر خلیج فارس محل حمل و نقل جهانی نفت محسوب می شود و این امر موجب شده در سال های گذشته لکه های نفتی بسیاری از این نفت کش ها در آبهای خلیج فارس به جا بماند و در نهایت تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست منطقه وارد شود.
علاوه بر آلاینده هایی که از طریق صنایع حاشیه سواحل وارد آب این دریا می شوند بخش اعظم آلاینده های موجود در دریای خلیج فارس از نوع نفتی است که تا کنون موجب نابودی درصد بالایی از آبزیان و ماهیان این دریا شده است.

مدیر کل دفتر زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تایید آلودگی خلیج فارس کاهش آلودگی را مستلزم همکاری کشورهای همجوار و همکاری واحدهای صنعتی می داند و می گوید: با افزایش آلاینده ها آبزیان ـ ماهی ها و مرجان ها روبه نابودی خواهند رفت و آن زمان انجام هر اقدامی به طور حتم بی فایده خواهد بود.
محمدباقر نبوی تصریح می کند: بخشی از آلاینده ها در اثر حرکت نفت کش ها و شناورها ـ رها کردن آب توازن کشتی ها ـ حفاری و عملیات کشف نفت ـ تراوش و استخراج نفت و ریختن زباله ها از داخل شناورها به خلیج فارس تزریق می شوند و با این معضل سالهاست که مواجه هستیم.

افزون بر ایران ۸ کشور ساحلی در آلودگی خلیج فارس سهیم هستند. ساخت جزیره مصنوعی در آبهای خلیج فارس از سوی امارات متحده عربی تا ۱۰ سال آینده به نتیجه می رسد و به طور حتم این امر می تواند تهدید جدی برای آبهای خلیج فارس باشد. بنا شده این جزایر در حاشیه سواحل دوبی که یکی از ۷ امارت این کشور کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس است ایجاد شوند اما طرفداران محیط زیست معتقدند که این توسعه جدید ( جزایر مصنوعی ) عوارض سنگینی را بر اکوسیستم منطقه خاص حوزه خلیج فارس وارد می کند.

در راستای بررسی آلودگی دریای عمان و خلیج فارس سومین گشت منطقه رامپی که شامل بخشی از دریای عمان و خلیج فارس می شود با هدف بررسی مسائل بیولوژیکی ( موجودات معلق در آب ) ـ شفافیت آب و همچنین بررسی خطرات آلاینده های نفتی در منطقه انجام شد تا نتایج آن نقش راهبردی در اقدامی برای کاهش آلودگی این دریا داشته باشد. اما هنوز مسئولان سازمان حفاظت محیط پس از مدت ها از اجرای این طرح نتیجه مطالعات صورت گرفته را اعلام نکرده اند.

مرجان های زیبا و گونه های نادر گیاهی و جانوری در حالی قربانی توسعه بی رویه ـ غیر اصولی و هجوم انواع آلاینده ها به درون دریا می شوند که هنوز سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه متولی حفظ محیط زیست نتوانسته اقدام موثر و شایسته ای در این زمینه انجام دهد در حالی که به لحاظ اهمیت جلوگیری از آلودگی و حفظ محیط زیست خلیج فارس در ارتباط با اکتشافات ـ حفاری ها و آلودگی های نفتی سازمان های منطقه ای مهمی همچون رامپی از سوی امضا کنندگان کنوانسیون ۱۹۷۸ کویت ( کشورهای حاشیه خلیج فارس و حتی امارات عربی متحده ) تشکیل شده و فعالیت می کنند اما تا کنون اقدام جدی و بازدارنده ای در این رابطه از سوی هیچ یک از کشورها به طور گروهی و یک جانبه انجام نشده است. این سهل انگاری غیرقابل قبول به غیر از آنکه به نابودی حیات نمونه حوزه آبی خلیج فارس ختم خواهد شد به طور حتم دیگر کشورهای کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس را نیز که با کمبود جدی حوزه سرزمینی و وسعت مواجه هستند به اقدامات مشابه رهنمون می کند.

به دلیل تردد بیش از حد کشتی ها از آبهای خلیج فارس ، 60 درصد آلودگی دریا در این آبها وجود دارد و آلودگی ناشی از پالایشگاهها 38 درصد است.سالانه حدود 25 هزار تانکر نفتی از طریق تنگه هرمز عبور می کند که 60 درصد نفت جهان از طریق آبهای خلیج فارس می گذرد.

نیروگاههای تولید برق و آب شیرینکن ها از دیگر مواد آلاینده های خلیج فارس به حساب می آیند و 175 هزار متر مکعب در ساعت پساب از طریق پالایشگاه به سمت دریا تخلیه می شود و پساب های شهری که غالبا فاقد سیستم جمع آوری و انتقال تصفیه ی فاضلاب شهری هستند و 70 هزار متر مکعب در روز آلودگی تولید می کنند.

سالانه حدود 25 هزار تانکر نفتی از طریق تنگه هرمز عبور می کند که 60 درصد نفت جهان از طریق آبهای خلیج فارس می گذرد.ایجاد مرگ و میر آبزیان ، مهاجرت آبزیان به خارج از منطقه، تغییرات در تنوع زیستی و کاهش تنوع زیستی و تغییر رفتار موجودات در محیط زیست منطقه از جمله آثار ناشی از آلودگی دریاهاست.

عضویت ایران در سازمان منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس که در چارچوب آن کشور به صورت ملی اقداماتی صورت می گیرد، بازسازی و احداث مراکز تحقیقات محیط زیست دریایی در استانهای ساحلی از جمله مراکز تحقیقاتی در جزیره هرمز، تصویب قوانین و مقررات جهت استقرار صنایع در حریم سه کیلومتری دریا، تعیین مناطقی از نوار ساحلی تحت عنوان تالاب های بین المللی یا مناطق چهار گونه ، افزایش توان امکانات و تجهیزات و نیرو در جهت گشت و کنترل منطقه، ارزیابی استقرار فعالیتهای اقتصادی منطقه در سواحل، کاهش منابع آلاینده و پیگیری حقوقی در خصوص منابع آلاینده و انجام طرح های مختلف تحقیقاتی از جمله عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست در مقابله با آلاینده های دریایی می باشد.
نويد كلاه كج