جايگاه زبان پارسی در ازبكستان
زبان فارسي در بين بسياري از مردم ازبكستان بويژه در شهرهاي ( ایرانی ) سمرقند، بخارا و استانهاي سرخان دريا و قشقه دريا ازجايگاه تاريخي، فرهنگي و علمي ويژه‌اي برخوردار است.
اين جايگاه به گونه‌اي است كه به گفته پروفسور" نورباي جباراف " رييس دانشكده زبان و ادبيات ازبكي دانشگاه ملي ازبكستان ، بدون فراگيري زبان فارسي نمي‌توان تاريخ و ادبيات ازبكي را مطالعه كرد.
اين درحاليست كه بسياري از مردم شهرهاي بخارا و سمرقند و برخي مناطق استانهاي همجوار ازبكستان با تاجيكستان به زبان فارسي صحبت مي‌كنند ولي سلطه ۷۰ساله شوروي سابق براين منطقه باعث فراموشي الفباي فارسي دربين آنان شده است.
كتابهاي زيادي به زبانهاي فارسي و ازبكي با الفباي فارسي دراين كشور وجود دارد كه فراگيري اين زبان در بين فرهنگ شناسان ، مورخان ، ادبا و فرهيختگان و اساتيد زبان و ادبيات ازبكي و تاريخ را ضروري كرده است.
آثار بجاي مانده از شعرا و كتابهاي انديشمندان اسلامي به زبانهاي فارسي و ازبكي و كتيبه‌هاي فارسي سردر ساختمانهاي تاريخي و باستاني شهرهاي تاشكند، سمرقند، بخارا و خيوه درازبكستان، بيانگر جايگاه زبان فارسي در فرهنگ و تاريخ گذشته اين ديار است.
زبان فارسي اكنون دربين بسياري از اساتيد، دانش پژوهان و دانشجويان دانشگاههاي اين كشور از جايگاه و منزلت خاصي برخوردار است.
با اين حال گذر زمان نتوانسته است پيوند كامل زبانهاي فارسي و تركي ازبكي را ازهم بگسلد.
به گفته "شيرعلي عوض متف" نويسنده كتاب " واژه‌هاي فارسي درزبان ازبكي" بيش از چهار هزار واژه فارسي در زبان ازبكي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
وي مي‌گويد:گويش برخي از اين واژه‌ها درزبان ازبكي نسبت به زبان فارسي، كمي تفاوت دارد ولي بسياري ازآنها عين كلمات فارسي به كار مي‌رود.
او مي‌افزايد: براي مثال ، درازبكستان به "اردوگاه" (محل اردوي دانش آموزان) "آرامگاه" ، به " آب و هوا" ، " آب و خاوا" و به " خيابان " ، "كوچه" مي‌گويند كه براي هرشنونده فارسي زبان قابل درك است.
عوض متف ادامه مي‌دهد: بيشتركتابهاي قديمي و تاريخي ازبكستان نيز به فارسي و يا به زبان ازبكي با استفاده از حروف فارسي نگاشته شده كه در كتابخانه‌ها و موزه‌هاي اين كشور به نمايش گذاشته شده است.
وي تصريح كرد: بيش از دو ميليون نفر از جمعيت ۲۷ميليوني ازبكستان را تاجيكها تشكيل مي‌دهند كه باعث رونق زبان فارسي در اين كشور شده‌اند.
محمد حسين عابديني سرپرست رايزني فرهنگي سفارت ايران درازبكستان نيز دراين زمينه به ايرنا گفت:اتاق ايران براي تدريس زبان فارسي در ۱۴دانشگاه و ليتسه (مركزپيش دانشگاهي) ازبكستان داير شده است كه دردو ماه آينده اين تعداد به ۱۶مركز افزايش خواهد يافت.
به گفته وي ، بسياري ازدانشگاهها نيزخواستارايجاد اتاق زبان و ادبيات فارسي ازسوي اين رايزني درآن دانشگاهها هستند.
عابديني افزود: درزمان حاضر حدود ۵۰۰دانشجو در دانشكده خاورشناسي ازسوي ۱۸استاد مشغول تحصيل زبان و ادبيات فارسي به عنوان زبان اول و يا دوم هستند.
وي با اشاره به اينكه در دانشگاه ملي ازبكستان نيز دو اتاق ايران داير است ،تاكيد كرد: بيشتر اتاقهاي زبان وادبيات فارسي (ايران) دانشگاهها و مراكز علمي ازبكستان به رايانه، ويدئو ، ماهواره، تلويزيون ، كتابخانه و ديگر تجهيزات آموزشي مجهز هستند.
سرپرست رايزني فرهنگي ايران در ازبكستان گفت : اتاق ايران در دانشكده خاورشناسي به شبكه رايانه‌اي با ۱۰رايانه مجهز است كه دراختيار دانشجويان زبان و ادبيات فارسي قرار دارد.
وي اعتبار و امكانات رايزني فرهنگي براي توسعه فعاليت اتاقهاي ايران در مراكز علمي و دانشگاهي ازبكستان را ناكافي دانست و خواستار همكاري بيش از پيش مراكز ترويج ايرانشناسي فعال درايران براي توسعه زبان و ادبيات فارسي در ازبكستان شد.
به گفته وي ، درزمان حاضر بيش از ۱۰مركز ازجمله مركز گسترش زبان فارسي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي ، شوراي گسترش زبان فارسي وزارت ارشاد، موسسه علمي دهخدا و بنياد ايرانشناسي فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي بطور تخصصي درجهت ترويج ، آموزش و گسترش زبان فارسي و ايرانشناسي در كشورمان فعاليت مي‌كنند كه مي‌توانند در خصوص رفع برخي مشكلات به رايزني‌هاي فرهنگي براي اشاعه زبان فارسي كمك كنند.
وي نبود حداقل سه مدرس زبان و ادبيات فارسي ايراني در ازبكستان را يكي از مشكلات اين رايزني در ترويج اين زبان عنوان كرد و گفت : از سوي ديگر اساتيد و دانشجويان زبان فارسي ازبكستان نيز خواهان اعزام به ايران وشركت در دوره‌هاي كوتاه مدت دانش افزايي زبان فارسي هستند كه‌سهميه در نظر گرفته شده اين نياز را برآورده نمي‌كند.
عابديني اعطاي بورس تحصيلي به دانشجويان زبان فارسي را نيز از ديگر راههاي گسترش اين رشته در ازبكستان دانست و ابراز اميدواري كرد كه دراين زمينه نيز اقدام موثري از سوي دولت انجام شود.
سرپرست رايزني فرهنگي ايران در ازبكستان اشتراكات تاريخي ، فرهنگي و همچنين همكاريهاي فرهنگي دو كشور رااز ويژگيهاي توجه دولت و ملت ازبكستان به زبان فارسي دراين كشور دانست .
پروفسور" نورباي جباراف " رييس دانشكده زبان و ادبيات ازبكي دانشگاه ملي ازبكستان نيز گفت : بدون فراگيري زبان وادبيات فارسي،نمي توان تاريخ و ادبيات ازبكي را مطالعه كرد.
وي افزود: به همين دليل زبان و ادبيات فارسي در ازبكستان از جايگاه و منزلت خاصي برخوردار است و دانش پژوهان و دانشجويان بسياري درحال فراگيري اين زبان هستند.
او تصريح كرد: بامراجعه به تاريخ مي‌بينيم كه زبانهاي فارسي و ازبكي (تركي) از قديم ارتباط نزديك باهم داشته‌اند و اكثر شاعران پيشين به هر دو زبان فارسي و ازبكي تسلط كامل داشته‌اند.
پروفسور جباراف افزود: دانشمندان برجسته و معروف اين دو زبان با هم همكاري داشته و همزمان با اين دو زبان آثار خود را تاليف كرده‌اند، بطور مثال "جامي" شاعر فارسي زبان و " اميرعليشير نوايي" شاعر ترك زبان ازبكي همكاري خوبي داشته‌اند.
به گفته رييس دانشكده زبان و ادبيات ازبكي دانشگاه ملي ازبكستان ،امروز دربين روشنفكران ازبكي كسي را نمي‌توان يافت كه سعدي، حافظ ، رومي ، رودكي، جامي و ديگر شاعران فارسي زبان را نشناسد و يا آثاري ازآنان را نخوانده باشد.
وي با اشاره به همكاريهاي سفارت ايران دراين زمينه در تاشكند گفت :
اتاق زبان و ادبيات فارسي اين دانشكده درماه اكتبر سال ۲۰۰۵ميلادي ازسوي رايزني فرهنگي سفارت ايران افتتاح و درمراسم گشايش آن " محمد فتحعلي" سفيرايران در تاشكند نيز حضور داشت.
به گفته وي ، زبان فارسي دراين دانشكده به عنوان زبان دوم تدريس مي‌شود و قرار است به زودي اتاق ديگر فارسي نيز ازسوي رايزني فرهنگي سفارت ايران تجهيز و راه‌اندازي شود.
دكتر " گوزل عظيم‌آوا"استاد زبان فارسي و مسوول اتاق زبان فارسي دانشگاه ملي ازبكستان نيز بااشاره به جايگاه مخصوص زبان فارسي در زبان ازبكي گفت:
بيشتر نسخه‌هاي خطي و ادبيات قبل ازانقلاب شوروي دراين كشور به زبان فارسي تاليف شده است.
وي آموزش زبان و ادبيات فارسي در دانشكده‌هاي اين كشور را امري ضروري و لازم دانست .
"بهزاد حليم‌اف" دانشجوي سال چهارم زبان فارسي دانشكده زبان و ادبيات دانشگاه ملي ازبكستان نيز گفت : من به عنوان يك دانشجوي ادبيات معتقدم كه آشنا نبودن به زبان فارسي مانند بي‌بهره ماندن از سرچشمه زبان و ادبيات ازبكي است.
وي افزود: " قطب خوارزمي" داستان " خسرو و شيرين" را به تاسي از داستان "شيرين و فرهاد" شاعر فارسي زبان " نظامي گنجوي " نوشته‌است .
همچنين بسياري از كتابهاي ديگر ازبكي با الگوبرداري از شاعران فارسي زبان نوشته شده است.
اين دانشجوي زبان وادبيات فارسي گفت : "اميرعليشير نوايي" نيز از آثار " فريدالدين عطارنيشابوري " ، " نظامي گنجوي " ، "سعدي" و "حافظ " الهام گرفته و آنها را استاد خود دانسته است ، به همين دليل ما نيازمند فراگيري زبان فارسي هستيم.
وي تاكيد كرد: با مراجعه به تاريخ مي‌بينيم كه در نيمه دوم قرن نوزدهم و نيمه اول قرن بيستم شاعران فارسي به زبان تركي و شاعران تركي به زبان فارسي تسلط داشته‌اند و دركنار همديگر آثار خود را تاليف كرده‌اند.
به گفته حليم اف ، در گذشته بين اين دو زبان مرزي وجود نداشته و امروز نيز نبايد چنين موردي وجود داشته باشد.
وي تاكيد كرد: براي يادگيري زبان فارسي كتابهاي درسي لازم ، نوار و روزنامه و مجله ايراني دراختيار نداريم و آرزو داريم كه همانند زبانهاي انگليسي و آلماني ، دوره‌هاي آموزشي زبان فارسي نيز با اهميت تلقي شود.
اين دانشجوي ازبك معتقد است كه بدون حضور اساتيد ايراني و شركت نكردن در دوره‌هاي دانش افزايي ، يادگيري زبان فارسي در دانشگاههاي ازبكستان آسان نخواهد بود.
گردآوری پایگاه اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایران , خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و