آبخوست هرمز در خلیج فارس

دانلود كامل پژوهش

نویسنده : روزبه پارساپور

جزیره هرمز در دهانه دریای پارس و در فاصله 18 كیلومتری جنوب شرقی بندرعباس و 25 كیلومتری شمال شرقی جزیره قشم با مختصات جغرافیائی 23 درجه و 40 دقیقه طول و 25 درجه و 30 دقیقه عرض قرار دارد. شكل ظاهری آن بیضوی و مساحت آن حدود 40 كیلومتر مربع و محیط آن حدود 20 کیلومتر است. این جزیره كه دقیقا در تنگه هرمز و بر سر راه‌های آبی كشتی‌های نفت‌كش قرار گرفته‌اند، با سكوت دل‌انگیزش هر بیننده‌ای را به آرامش دعوت می‌كند. شهر هرمز مركز جزیره هرمز است.جزیره هرمز در منتهی‌الیه جنوبی ایران با صخره‌های قرمز و سبز و سپید و سیاهش كه در محاصره آبی بزرگ قرار گرفته است، زیبایی خارق‌العاده‌ای دارد. سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشكیل داده است. طبقات نمكی نیز به صورت تپه‌هایی، قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمك طعام هستند.

بلندترین نقطه آن 186 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ‌ترین قطر آن 8 كیلومتر است. به دلیل بارش‌های اندك جوی و نمكی بودن خاك و شور بودن آب، هیچ نوع مرتع و گیاه در جزیره وجود ندارد. در قسمت شمالی دهكده مقر محیط‌ زیست قرار دارد، در این منطقه آهو هم دیده می‌شود. این قسمت از ساحل هرمز بسیار بكر است. مردم جزیره هرمز اكثرا شیعه مذهب هستند و با ماهی‌گیری گذران زندگی می‌كنند. جزیرهٔ هرمز در وسط مرتفع شامل تپه و کوه‌های آتشفشانی و نمکی است بلندترین نقطهٔ آن ۲۱۰ متر ارتفاع دارد ، اطراف آن را جلگه‌های پست و همواری پوشانده‌است ، معادن خاک سرخ و نمک سفید آن شهرت فراوانی دارد.

در مسیر دریایی قشم به جزیره هرمز كوه‌هایی به رنگ زرد، سفید و قرمز دیده می‌شود. در میان این كوه‌ها، كوه قرمز رنگی وجود دارد كه خاكش خوراكی است و مردم محلی از خاك سرخ آن به عنوان ادویه در طبخ ماهی و نان و تهیه ترشی و مربا استفاده می‌كنند. این كوه با ارتفاع تقریبی 200 متر در جنوب جزیره هرمز قرار گرفته و از خاك آن در صنایع سرامیك‌سازی و رنگ‌سازی نیز استفاده می‌شود. مردم محلی این كوه را «دلك» می‌نامند و خاك سرخ آن را مانند نمك در تهیه انواع غذاها مصرف می‌كنند. این خاك بسیار نرم است و نیازی به صاف كردن ندارد. استخراج و صدور خاك سرخ جزیره هرمز یكی از مهم‌ترین منابع درآمد اهالی است. نمك آبی و سنگ‌لاشه از دیگر معادن این جزیره است.

این جزیره فاقد آب شیرین است و آب آشامیدنی آن از بندرعباس تامین می‌شود. هرمز از بندرعباس به­شکل رشته­ای کوهستانی، کم ارتفاع و مخروطی دیده می­شود که به فاصله کمی از آن در غرب، قشم به­صورت نواری دراز در افق غرب ناپیدا می­شود. قشم و هرمز آخرین برآمدگی­های رشته کوه زاگرس در جنوب کشورمان هستند.

پرتگاههای صخره­ای کنار دریا و مشرف به جزیره لاوان، کوهستانهای نمکی و مرمرین، سواحل سرخ و نقره­ای، قلعه­های طبیعی با دیواره­های بسته و محصور در دریا، حیات وحش جانوری بکر نظیر کوسه­ماهی­ها، دلفین­ها، لاک­پشت­ها، شقایق­های دریایی و آهوهایی که از آب دریا تغذیه می­کنند –البته اگر موفق به دیدنش شوید- مراتع و جنگل­های تنک سمر برای شب­مانی­ها، بستر یکدست سفید و نمکین رودهای فصلی، کلکسیون قله­های نوک­مدادی، رنگارنگ و پرتنوع، دره­های ناهمگون مشرف به دریا، چشم­انداز خیره کننده گودال­های مهیب و ریزشی و دست آخر قلعه پرتغالیها و توپخانه­ها و شاید با اهمیت­ترین برای تازه آمده­ها دیدن نفتکش­ها و   کشتی های بزرگ و کوچک خلیج.اختلاف جزر و مد آب دریا تا چهار متر است و در این فاصله تپه­ها و پرتگاههایی که پیدا و ناپیدا می­شوند، منظره­ای دلربا دارند.

قلعه پرتغالی ها و آثار باقیمانده از دوران تسلط پرتغالی ها بر این جزیره می باشد.این قلعه که در ضلع شمالی جزیره هرمز و در ساحل دریا قرار دارد مهم ترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل وجزایر خلیج فارس است.این قلعه به فرمان آلفونسوآلبرکرک دریانورد پرتغالی در سال 1507 میلادی در محلی موسوم به مورنا احداث شد. قلعه پرتغالی‌ها دو طبقه است و در مساحتی بالغ بر4200 متر ساخته شده است و آب انباری بزرگ، كلیسایی زیبا و زندان‌هایی مخوف كه سیاه‌چال و انفرادی هم داشته ‌است. قلعه به شکل چند ضلعی نامنظم است. ساختمان آن بسیارمحکم است و دیوارهایی به قطر5/3 متر با چند برج به ارتفاع12متر دارد. تاسیسات قلعه شامل انبارهای تسلیحات آب انبار و اتاق هایی با سقف هلالی است. در زمان شاه عباس که به استعمار پرتغالی ها در ایران خاتمه داده شد این قلعه به دست امام قلی خان از سرداران شاه عباس فتح گردید.پرتغالی‌ها برای تسلط بر منطقه این قلعه را ساختند. بنا به گفته «آلبوكرك» دریاسالار شهیر پرتغالی‌ها در آن زمان با تسلط به سه منطقه سوق‌الجیشی مالاگا، عدن و هرمز می‌شد به سراسر آسیا تسلط یافت.موقعیت ژئوپلتیكی كه گذر زمان نه تنها آن را تضعیف نكرده بلكه بر اهمیت آن با كشف نفت افزوده شده است .قلعه پرتغالی‌ها به رنگی است كه از دریا به وضوح دیده نمی‌شود. هم‌چنین در ساخت آن از مرجان‌های دریایی استفاده شده و دیوارهای قلعه چند لایه هستند كه در صورت خراب شدن یك لایه، لایه‌های دیگر پابرجا هستند. كلیسای این قلعه دارای دو ردیف ستونهای سنگی دایره ای شكل با قوس های زیبایی از سنگ های مرجانی تراش خورده است. در كنار دیوار قلعه پرتغالی‌ها، اسكله‌ای قرار دارد كه كشتی‌ها در حال بارگیری خاك سرخ مرغوب جزیره از آین محل هستند و سبب تخریب بخشی از فضای قلعه شده است. این در حالی است كه میراث فرهنگی تلاش برای بازسازی قلعه را در سال 1372 آغاز كرده اما بعد از چندی آن را رها ساخته و بازسازی انجام شده نیز سطحی و با اشكالات فراوان بدون كارشناسی انجام شده است.

ادامه در دانلود...