جزیره قشم در خلیج فارس
موقعیت جغرافیایى قشم این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزیره‌ى هرمز، از شرق به جزیره‌ى لارک، از جنوب به جزیره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزیره‌ى قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس 8/10 مایل (20 کیلومتر)، تا بندر هرمز 72/9 مایل (18 کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) 85/4 مایل (9 کیلومتر)، تا جزیره بوموسى 01/88 مایل (163 کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ 55/61 مایل (114 کیلومتر) است.
جزیره پهناور قشم با مساحتي نزديك به 1500 كيلومترمربع نه تنها بزرگترين جزيره ايران بلكه از بسياري از كشورهاي مستقل جهان نيز بزرگتر است. اين جزيره همچون يك دولفين زيبا و بزرگ در تنگه استراتژيك هرمز واقع شده است و فاصله آبي شهر قشم از بندرعباس 22 كيلومتر و نزديكترين فاصله آبي جزيره قشم با سرزمين ما در 1/8 كيلومتر در حد فاصل بندر لافت و روستاي پهل از توابع بندر خمير است.
سكنه جزيره مردماني متدين، ميهمان نواز، زحمتكش و پايبند به آداب و رسوم سنتي زيباي خود هستند. لباس سنتي زنان و مردان، موسيقي بومي، صنايع دستي و گويش محلي از جلوه هاي فرهنگي ويژه اين جزيره مرزي است. گزينش نامهايي چون ديرستان رمكان، درگهان، سوزا، رمچاه، دولاب، كاني و... براي شهرها و روستاها همه يادآور علاقه و توجه عميق مردم اين بخش از كشورمان به فرهنگ و تمدن ديرپاي ايران زمين است. مردم جزيره قشم همه مسلمانند.
شهرستان قشم شامل جزاير هنگام ، هرمز ، لارك و قشم مي باشد كه جمعا وسعت آن برابر با 1628 كيلومتر مربع است . وسعت نقاط تابعه آن عبارتند از جزيره قشم 1504 ، جزيره هنگام 5/33 ، جزيره هرمز 8/41 ، وجزاير لارك 7/48 كيلومتر مربع .
جزيره قشم بزرگترين جزيره ايران در خليج فارس مي باشد كه در شمال باختري تنگه هرمز قراردارد و طول آن 115 كيلومتر و عرض آن از 10 تا 35 كيلومتر متغير مي باشد . بيشترين عرض جزيره در امتداد محوري است كه بندر لافت را به روستاي شيب دراز متصل مي كند .
شهر قشم مركز شهرستان قشم مي باشد كه بين مختصات جغرافيايي5616 طول شرقي ( از نصف النهار گرينويچ ) و 2657 عرض شرقي واقع شده است .شهر قشم در شمال خاوري جزيره قشم واقع شده ووسعت آن 3 كيلومتر و ارتفاع آن از سطح دريا 10 متر است . نزديكترين شهر به شهر قشم بندرعباس ( مركز استان ) با 12 ميل ( 22 كيلومتر ) راه آبي ، و فاصله با تهران 1353 كيلومتر است كه 12 ميل آن راه آبي و بقيه از طريق راه آسفالته بندرعباس ـ تهران محاسبه گرديده است .
جغرافيايي تاريخي : ابرانيان قبل از اسلام جزيره قشم را يتوكاوان ، ابن كوان ، برخت، ابركافان و لافت ميخواندند و به تدريج اين اسامي به فراموشي گراييد و نامهاي كشم و قشم متداول گشت . اين جزيره را بخاطر طول زياد آن جزيره الطويله نيز ناميده اند .
در زمان شورش مغول و هرج و مرج آندوران رئيس قبيله اي كه نورو نام داشت به جزيره قشم آمده ، سكونت اختيار كرده و اماكني بنا نموده و نام شاهي بر خود گذاشته و ملقب به نورانشاه گرديد.
آلفونسو آلبوكرك درسال 1507 ( 1508 ) ميلادي با تصرف جزاير تنگه هرمز بر تمام خليج فارس تسلط يافت ، پرتغاليها در جزيره قشم به تاختن استحكامات نظامي مهمي پرداختند و از ورود كشتيهاي جنگي ديگران به اين جزيره جلوگيري نمودند و بدين سان وضع تا زمان سلطنت شاه عباس صفوي ادامه داشت . هنگامي كه انگليسيها براي تجارت با ايران امتيازاتي از شاه عباس در خواست كردند . دادن امتيازات از طرف شاه موجب نگراني پرتغاليها شد . دراين ايام پرتغاليها در صدد مبارزه با انگليسيها برآمدند كه منجر به پيروزي نيروي دريايي انگليس گرديد و قدرت پرتغاليها در قشم و خليج فارس به طور كلي از هم پاشيده شد .
امام قلي خان والي فارس با پياده كردن 5000 نفر سرباز خود به بندر حزون ( هرمز ) آمد و فورا قسمتي از همراهان خود را به فرماندهي امام قلي نيك به طرف فلاع نظامي پرتغاليها در قشم فرستاد كه منجر به شكست پرتغاليها شد و در سال 1621 ميلادي فلاح نظامي به تصرف نيروهاي ايراني در آمد ، بعد از فتح جزيره قشم تعدادي از سپاهان امام قلي خان به عنوان ساخلو در آن جزيره ماندند و بقيه به بندر عباس رفتند .
در سال1645 هلنديها قواي نظامي مهمي در خليج فارس گرد آوردند . به بهانه اينكه ايران عهد نامه تجارتي خود را رعايت نكرده ، حصار و قلعه قشم را تصاحب نمودند و نيز نيروي نظامي ديگر به سواحل و بنادر فرستادند و به علت شدت گرما بسياري از نيروهاي هلنديها تلف شدند و عاقبت هدايايي به خدمت شاه عباس صفوي روانه داشتند و با وي معاهده ي جديدي بستند و جزيره قشم را تخليه نمودند .
در بين سالهاي 1720 ـ 1718 ميلادي اوضاع در تمام منطقه ي خليج فارس رو به وخامت نهاد . حكام عمان تعدادي از جزاير واقع در نزديك سواحل ايران از جمله جزيره قشم را تصرف كردند .در زمان تسلط افغانها برا يران بين سالهاي 1729 ـ 1722 حكومت راُس الخيمه باسعيدو را كه واقع در جزيره قشم بود متصرف گرديد و بدين سان چندين فروند كشتي جنگي انگليسي به جنگ اين حكومت رفته و او را مغلوب نمودند .
پس از مرگ نادر شاه در سال 1747 ميلادي تسلط بر خليج فارس آغاز به انحطاط نمود و جواسم توانستند دامنه تجاوزات خويش را تا نزديكي سواحل ايران رساندند و در سال 1760 ميلادي جزيره قشم را كه آن زمان در تصرف طايفه اي معين بود ، تسخير نمايند.
ليكن در سال 1763 ميلادي كريمخان نفوذ و اقتدار خود را در جنوب ايران مستقر ساخت و آنها را از نقاط مذكور بيرون راند . در سال 1882 ميلادي حكومت بمبئي به فكر افتاد كه مركزي جهت توقف نيروي دريايي انگليس در خليج فارس در نظر بگيرد ، براي اين منظور چندين نقطه در خليج فارس انتخاب نمودند و بالاخره باسعيدو واقع در جزيره قشم را با اين هدف انتخاب كردند ، به علاوه قراربراين بود كه كنسولگري از بوشهر به جزيره قشم ( باسعيدو ) منتقل گردد . در اين ايام قواي بحري انگليس در خليج فارس در آنجا تمركز يافت . چندي بعد بعلت نامساعد بودن آب و هوا و نبودن امكانات زندگي مجبور به ترك باسعيدو شدند و به تدريج اين تخليه صورت گرفت و تاسيسات انگليسيها در جزيره قشم و دربندر باسعيدو باقي ماند .
در سال 1909 ميلادي پس از سي سال كه فعاليتي از انگليسيها در باسعيدو به چشم نمي خورد ، بار ديگر انبارهاي سوخت آنها براي كشتي ذخيره گرديد كه در جنگ جهاني دوم مورد استفاده قرار گرفت . پس از پايان جنگ دوم جهاني به فعاليت اين بندر خاتمه داده شده و انتشار خبر برچيدن پرچم انگليس از پايگاه با سعيدو و تصرف آن تاسيسات موجب گرديد كه يادداشت اعتراض آميزي تسليم وزير امور خارجه ( وقت ) ايران گرديد .در سپتامبر 1933 ميلادي خبراين مسئله در مطبوعات انگليس منتشر شد . چندي بعد از انتشار اين خبر فرمانده ناوگان انگليس در خليج فارس از جزيره تمب مار راهي جزيره قشم شد . و درپي آن صاحب منصب آنجا را كه حسين محمد تبعه ايران بود ، بازداشت كرد