چه بر سر محوطه باستاني شوش آورديم؟
به گزارش بازتاب : مجموعه باستاني و تاريخي «شوش» در استان خوزستان از نظر تداوم تاريخي كه در آن وجود دارد، يك محوطه كم‌نظير در دنيا محسوب مي‌شود که در مقاطعي از تاريخ ما نقطه عطف بوده و در متون و منابع كهن هم بسيار از آن ياد شده است. در واقع، وقتي تاريخچه باستان‌شناسي را نگاه مي‌كنيم، يكي از مكان‌هايي كه باستان‌شناسي به مفهوم جديد از آن آغاز شده، به‌جز مصر و بين‌النهرين، جنوب غرب ايران است كه از حدود يكصد سال پيش، اروپايي‌ها در آن مستقر شدند، آغاز به کاوش کردند و روش‌هاي علمي را با آزمون و خطا آموختند.
اما اكنون محوطه باستاني و تاريخي شوش با وجود اين‌كه در فهرست آثار ملي کشور ثبت شده و در قالب پروژه‌هاي بزرگ ملي تعريف شده است، وضعيت مناسبي ندارد. بلندمرتبهسازي، ساخت هتل، وجود انبوه زباله‌ها، درصد بالاي تخريب آثار، وضع نابه‌سامان كاخ‌هاي آپادانا و شائور، مديريت‌هاي مقطعي و متعدد و ... گواهي بر اين ادعا هستند.
هر از چندي خبري درباره يكي از آثار يا وضعيت محوطه شوش منتشر مي‌شود. از تغيير كاربري قلعه شوش به مكاني اقامتي تا هتل‌سازي، برهم خوردن حريم منظري كاخ آپادانا و پوشاندن پايه‌ستون‌هاي اين كاخ براي جلوگيري از تخريب بيشتر. در اين راستا، خبرنگار بخش ميراث فرهنگي ايسنا با يكي از باستان‌شناسان كه مدتي در اين محوطه فعال بوده است، گفت‌وگو كرد تا به‌شكل اجمالي وضعيت کنوني محوطه باستاني شوش شرح داده شود.
اين باستان‌شناس بيان كرد: در جبهه غربي كاخ آپاداناي شوش و در 30 متري اين آثار و عرصه مسلم اثر، مجوز ساخت هتل ديگري به بخش خصوصي داده شده است. از آنجا كه اين هتل‌ها مسلما بيش چند طبقه خواهند داشت و به ايجاد تأسيسات جانبي نيز نياز خواهد بود، اگر بخواهيم شوش را به ثبت جهاني برسانيم، از لحاظ منظري، مشكلات عديده‌اي به‌وجود خواهد آمد.
كاخ شائور؛ محل تجمع معتادان
به گفته زارع، كاخ شائور در شوش كه احتمالا به اردشير دوم هخامنشي تعلق دارد، اثري منحصربه‌فرد است که در كاوش‌هاي هيأت فرانسوي بيرون آمده است. پس از آن، براي حفاظت بيشتر، دورتادور آن حصاري كشيده شد و تا مدتي اين مجموعه قابل بازديد بود؛ اما اکنون قريب يک دهه است که دروازه ورودي آن گشوده نشده و بخشي از حصار پشتي آن براي عبور مرور شکسته و محل تجمع معتادان شده است.
وي توضيح داد: بدنه معماري اين كاخ از خشت و آجر، پايه‌ستون‌ها از سنگ و كف آن هم آجري است که اكنون معماري آن به‌دليل عدم حفاظت تا حد زيادي نابود شده و با مقايسه تصاوير انتشاريافته توسط فرانسوي‌ها در هنگام کاوش با وضع کنوني، اين امر به‌خوبي نمايان است.
وي ادامه داد: اسفندماه سال گذشته، در طبقه سوم قلعه به بهانه اين‌كه ببينند استحكام سقف چقدر است، گمانه‌زني‌هايي كردند كه چون در آن زمان ازسوي پژوهشکده باستان‌شناسي مجوزي صادر نشده بود، مسؤوليت آن‌را هم كسي برعهده نگرفته است. اين گمانه‌زني در محدوده‌اي تقريبا سه در سه متر به عمق متغير 20 سانتي‌متر تا يك متر بود. اين درحالي است كه چون قلعه روي تپه باستاني آكروپل ساخته شده است، خود يك مجموعه باستاني محسوب مي‌شود و انجام هر نوع گمانه‌زني بايد با حضور باستان‌شناسان باشد.
او اضافه كرد: فعاليت‌هايي نيز با عنوان مرمت و استحکام‌بخشي اين قلعه انجام شده که بسيار محل اشکال‌اند. بي‌شک، قلعه شوش نيازمند مرمت است، اما تدوين يک برنامه جامع مرمتي با بزک کردن بنا تفاوت‌هاي بنيادي دارد. علاوه بر اين‌که به دلايلي غيرقابل توجيه، بودجه کلاني به اين امر اختصاص يافته است و کل اين برنامه نيز کارشناسانه نيست. شرکتي که مسؤول و مجري اجراي اين طرح بود، بدون نظارت باستان‌شناسان اقدام به خارج کردن آجرهاي کتيبه‌دار و مصالح باستاني به‌کار رفته در قلعه كرده و در بسياري موارد آسيب‌هايي را به بخش‌هايي از بنا وارد آورده است.
ساخت‌وساز و بلندمرتبهسازي
زارع بيان كرد: بزرگي محوطه شوش از جهت‌هايي مشكل‌ساز بوده و ساخت‌وساز شهري در آن گسترش پيدا كرده كه اين خود به معضلي تبديل شده است و از آنجا که در سال‌هاي گذشته به اين مسأله توجه نشده، اکنون به‌طور جدي‌تري رخ نشان داده است.
وي با اشاره به کمبود نيروي نگهبان و يگان محافظ در محوطه شوش، اظهار داشت: در گرداگرد آنچه اکنون به‌عنوان تپه‌هاي شوش شناخته مي‌شود، خانه‌سازي انجام مي‌شود و جسم تپه تاريخي ذره‌ذره کنده و تسطيح مي‌شود.
وي اضافه كرد: با اين وصف، با توجه به اقدامات و توجه‌هايي که به‌تازگي ازسوي مديريت پايگاه‌هاي پژوهشي ميراث فرهنگي و گردشگري سازمان نسبت به شوش شده، مديريت جديدي منصوب شده که اميد است با اتخاذ تدابير لازم، زمينه سامان‌دهي، احيا و آغاز دوباره پژوهش در اين محوطه مهم و در نهايت، ثبت آن در فهرست ميراث جهاني فراهم شود و به خواست مردم اين شهر که به ميراث فرهنگي‌شان عشق مي‌ورزند، جامه عمل پوشانده شود.