دریانوردی در دوره پیش از هخامنشیان
دانلود کامل پژوهش 
نگارنده : سورن یوسفی
در اين نوشتار تلاشمان بر آنست كه دريانوردي را در پيش از زمان هخامنشيان بكاويم و گستره بي چون و چراي اين هنر را در نزد نياكانمان بپيماييم. با نگاه به دوره آشوريان و بابليان و دوره پس از آن كه نيروي دريايي آنان در نيروي دريايي هخامنشي آميخته شد و با نگر به درونمايه جهاني بودن پادشاهي هخامنشي ، بنابر برخي گمانها ، سه شاخة نژادي از مردمان باستاني در كرانه هاي درياي پارس مي زيسته اند ، كه از اين شمارند:
*درآويديها؛ در كرانه هاي مُكران و بلوچستان ، نزديك به12000سال پيش. دوازده هزار سال پيش ، درآويدها که در كرانه هاي مُکران زندگى مى‌کردند و با فشار نژاد بلوچ ، توانستند از تيلمون ابركاوان(قشم) به بهترين گونه بهره برند و زمانى که سد درسد از بلوچ‌ها شکست خوردند و در كناره هاي سيستان و بلوچستان و مکران در نژاد بلوچ آميختند ، توانستند سال‌هاى پرشمار در تيلمون ابركاوان زندگى کنند و نژاد خود را نگاهداري نمايند. همچنين با آنكه ساليان دراز نيز در تاخت و تاز نژاد سامى كرانه ي بيابان تازيان(عربستان) بودند ، ولي با بكارگيري از جايگاه دريايي ويژه تيلمون ابركاوان ، همواره در برابر آپندهاي (حمله هاي) آنها ايستادگي و پداپند(دفاع) نمودند تا اينکه ايلامى‌ها از راه درونرو درياي پارس تا بوشهر را در دست خود درآورده و درآويدها را از سوى تنگه‌خوران به زير پرچم خود كشاندند. سرانجام نيز نژاد درآويدها كه كار كشتيراني را بويژه در ميان تيلمونهاي درياي پارس انجام مي دادند در نژاد ايلامى‌ها ناپديد شد.
* سامي هاي بيابان تازيان(عربستان) كه سامي هاي سياه و بومي (اور نِگريتو) را در درون خود آميختند.
* ايلاميان در نيمروچ باختري(جنوب غربي) ايران.
برخي نوشته ها نيز از زيستن تيره هاي سومري، پونيكي(فنيقي ، لبنان امروزي) و بابلي نيز در همسايگي درياي پارس ياد كرده اند كه به آنها خواهيم پرداخت. سامي ها نژادي بودند كه شاخه هايي از آنها پس از آن در تيلمون تازي(جزيره عربي) به نام آرامي ، در خاور به نام بابلي و آشوري ، و در كرانه هاي مديترانه به نام پونيكي و يهودي نامور شدند.
همگي اين نژادها در سرزمينهايي كه امروزه دربردارنده؛ بابِل(عراق امروزين كه به چَم؛ كرانه رود و تازی شده‌ي واژه‌ي پارسي " اراك" است و اين واژه با واژه " ايران" هم ريشه مي‌باشد و به چم؛ سرزمين" ايرها" يا " آرين‌ها" است) ، اردن ، سورستان(سوريه) ، لبنان ، پالستين( فلسطين تازي شده اين نام است) ، تيلمون مانند تازي(شبه جزيره عربي) و هاماوران(يمن) است مي زيستند.
پهنه درياي پارس در دوره سومريان و آكاديها
بيش از 6000 سال پيش سومريان در آغاز در بخش بالايي درياي پارس و دو سوي اروندرود زندگي مي كرده اند. آنان نخستين كساني بودند نوشتار ميخي را ساختند. داتهاي كشوري(قوانين مملكتي) و برون مرزي را نخستين بار آنها پديد آوردند و هنرها از ايشان به ديگر سرزمينها رفت.
آنها سه ايزد داشتند به نامهاي؛
* آنو (خداي آسمانها )
* اِآ ( خداي درياهاي ژَرف )
* بل ( خداي زمين ).
چنانكه در گزارش پنجاه سال باستان شناسي فرانسه در ايران آمده است، سومريان ، پيش از بپا خواستن ايلام در پيرامون شوش مي زيسته اند و با چيرگي ايلاميان بر آنجا به كارگزاري آنان در آمدند. از سوي ديگر نبشته هاي سومري و اكدي براي اين دوره كم و بيش به بودن بازرگاني دريايي درياي پارس در بيش از 5000 سال پيش نشان دارد. تا آنجا كه مردم ميانرودان(بين النهرين) از اين راه مس ، چوب ، آج(عاج) و سنگهاي پربها و همچنين ، پياز نياز خود را نيز از اين راه مي آورده اند. فهرست نامهاي شاهان باستاني سومر ، تاختن آنان را به ايلام يادآور مي شود.
اكدي ها هم در در 4300 سال پيش زماني را بر ايلام فرمانراني نمودند.
سومريها داراي نيروي درياي گسترده اي بودند و بازرگاني دريايي در نزد آنان چشمگير بود. ولي از گونه كشتيها و از چگونگي بكارگيري كشتيها در جنگهاي دريايي هنوز آگاهي درستي در دست نيست. ولي مُهرها و آنچه كه از اين دوره يافت شده است ، بر دريانوردي اين مردمان نشان دارند. سيماي مهرهاي پيش از ايلامي شوش كه يافت شده ، نشانه هايي از دانش ستاره شناسي آماري و ريزبينانه بودن آنرا در نزد اكديها و سومريها دربردارند و دور از گمان نيست كه اين يادمان ،مانند بسياري ديگر از نمادهاي فرهنگي به ايلاميان داده شده باشد.
پهنه درياي پارس در دوره ايلاميها
نمايي از سرزمین ایلام باستان (بخش سرخ) و همسایه هاي آن. درياي پارس در دوره برنز گسترش بیشتری رو به اَپاختر باختري(شمال غربی) داشت.
ايلاميان از كوههايي كه دشت سوزيانا(شوش) را از اَپاختر(شمال) و خاور(شرق) دربرمي گرفت فرود آمده ، در نزديك به 5200 سال پيش دودماني را برپا كرده بودند كه بر بخش گسترده اي از دشتها و كوهها ، دربرگيرنده بخش بزرگي از كرانه هاي درياي پارس و بوشهر فرمانداري مي كردند. فرهنگ ايلام ، در كنار رود كارون پديدار گشت و كشور ايلام(كشور برآمدن خورشيد) از اين سرزمينها ساخته شد؛خوزستان ، لرستان ، پشتكوه(كه گور دختر در آنجاست) و كوههاي بختياري.
مرزهاي كشور ايلام از باختر(غرب) به رود اَروَند يا تيگره (به چم؛ تیزرو ، به تازي؛دجله) ، از خاور(شرق) بخشي از پارس ، از اَپاختر(شمال) در راستاي راهي كه از بابل به همدان مي رفت و از نيمروچ(جنوب) ، درياي پارس تا بوشهر را دربرمي گيرد. يافت يادمانهاي ايلاميان در خارگ و ديلمون(سرزمين پرستشگاه ايزد آبها ، نام كهن بحرين) نيز نشانگر آن است كه اينان مردمي دريانورد بوده اند كه بر پهنه درياي پارس كشتيراني مي كرده اند.
چنانكه كاوشهاي باستان شناسي نشان مي دهد ، ارزشمندترين كانون دريانوردي ايلاميان بندرليان(ريشهر يا بوشهر) به نام ميانجي راه دريانوردي هند به شوش و تيلمون(جزيرة) خارگ بوده است.
م.و.ژ پزار فرانسوي دركاوشهايش در96 سال پيش ، ساختمانهاي آگُري(آجري) نوشته داري از دوره شوتروك ناخونته ايلامي را در پيرامون بوشهر يافت كه به گماني پرستشگاهي براي ايزد ايلامي كيويرشا نامور به * بانوي ليان * بوده است. تيلمون خارگ نيز بنا به گمانهاي گيرشمن ، از 5000 سال پيش بخشي از سرزمين ايلام بود و بازه(فاصلة) ليان(بندر بوشهر) تا آنجا با يك كشتي بادي بيش از سه تا چهار تَسوك(ساعت) نبوده است. دامنه سرزمين ايلام تا استان پارس(تپة ژاليان) در دشت پسا(فسا) مي رسيد. از فرهنگ ايلام در آن بخشها سفالينه هايي بزرگ با نگارهاي ماهي بدست كسي به نام توللي يافت شده است. ايلاميان بندر ليان را به كانون بازرگاني گيرايي براي بازرگاني با مُدراي(مصر) و هندوستان دگرگون نمودند. تا آنجا كه ليان توانست با بندرهاي نامي آن روزگار مانند؛ گرا(جرا) ،خاراكس(شايد خارگ امروزين)، ديلمون(بحرين) و تردون هماوردي نمايد. كالاهاي باارزش اين دوران بسيار گوناگون و دربردارنده دستآوردهاي كشاورزي از ميانرودان وخوزستان ، بز وگوسپند و فرآورده هاي دامي از دشت ايران ، مس، سنگ آتش زنه و نمك از مگان(عمان)، آج(عاج نادرست است)و چوب از خاور آفريگا بوده است.
در آن روزگار دو راه در بازرگاني جهاني بود ، يكي راهي كه هند را از راه بزرگ درياي هند ، درياي مُكران(درياي عمان) ،درياي پارس ، رودهاي نيمروچ باختري(جنوب غربي) ايران ، ميان رودان ، كرانه باختري تيلمون مانند تازي(شبه جزيره عربي) و درياي سرخ ، به كرانه هاي خاوري درياي مديترانه پيوند مي داد. و ديگري راهي كه بندرهاي خاور درياي مديترانه را به اَپاختر آفريگا(شمال آفريقا) و نيمروچ اروپا پيوند مي داد. از اين گزشته راهي بود كه از راه كرانه هاي خاوري درياي مديترانه به درياي سياه و اروپا مي رفت.
ادامه در دانلود...