رقابت آمریکا و فرانسه برای میلیتاریزه کردن خلیج فارس

جواد طالعی

در آستانه سال 2008 میلادی، همزمانی سفر جورج بوش رئیس جمهور آمریکا و نیکولا سارکوزی رئیس جمهور فرانسه به حوزه خلیج فارس، نگاه ها را روی این منطقه حساس جهان متمرکز ساخت. در سایه هراس از رودرروئی نظامی ایران و آمریکا، خلیج فارس، امروز به یکی از مهم ترین محورهای رقابت های تسلیحاتی تبدیل شده است. وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا در سال گذشته میلادی بیش از بیست میلیارد دلار قرارداد نظامی با عربستان، مصر و شیخ نشین های حوزه خلیج فارس بست. این کشور، در برابر اعتراض اسرائیل و به بهانه حفظ توازن قوا میان کشور یهود و جهان اسلام، حاضر شد میزان کمک های نظامی خود را به تل آویو چند میلیارد دلار بالا ببرد.

نیکلا سرکوزی رئیس جمهور فرانسه نیز، در سفر اخیر خود به خلیج فارس، قراردادهای نظامی بزرگی را در چمدان داشت. کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس و خاورمیانه، به برکت افزایش بهای نفت و گاز، صدها میلیارد دلار بر ذخائر ارزی خود افزوده اند. در سایه هراس از به هم ریختن امنیت خلیج فارس، بخش قابل توجهی از این اندوخته، طبعا باید صرف گسترش تسلیحات شود.

ایجاد یک پایگاه نظامی دائمی فرانسه در امارات متحده عربی، یکی از مهمترین دستاوردهای سفر سارکوزی بود. آدمیرال Edouard Guillaud مشاورنظامی سارکوزی، این پیمان را، تداوم سیاست دفاعی فرانسه نامید. این ژنرال پنج ستاره که طراح سیستم اینفورماتیک ناو هواپیما بر شارل دوگل نیز هست، سارکوزی را در سفر مهمش همراهی می کرد.

روزنامه آلمانی فرانکفورتر آلگماینه به نقل از این ژنرال نوشت: " ما اکنون یک انقلاب کوچک ژئوپلیتیکی را تجربه می کنیم. فرانسه از 50 سال پیش هرگز پایگاه تازه ای در خارج از خاک خود ایجاد نکرده بود. بلکه در این زمینه تنها از میراثی که دوران استعماری برایش باقی گذاشته بود استفاده می کرد".

به این ترتیب، تصمیم فرانسه برای حضور دائمی در منطقه حساس خلیج فارس را، می توان نشانه چرخشی اساسی در سیاست نظامی این کشور دانست. قرارداد تازه که با حضور وزیر دفاع فرانسه به امضاء رسید، ایجاد یک پایگاه دریائی، یک پایگاه هوائی و استقرار 450 تا 500 نظامی را در ابوظبی پیش بینی می کند. پایگاه ابوظبی، به گفته مشاور نظامی سارکوزی می بایست تا آغاز سال 2009 کاملا آماده بهره برداری باشد.

در وزارت دفاع فرانسه گفته می شود که بهره برداری از پایگاه های امارات متحده عربی، با کاهش حضور فرانسه در جیبوتی همزمان خواهد بود. جیبوتی یکی از مهمترین پایگاه های باقی مانده از دوران مستعمرات فرانسه در شاخ افریقا است.

ردپای ژاک شیراک

توافقنامه ابتدائی همکاری نظامی با امارات متحده عربی را، ژاک شیراک سال 1995 در ابوظبی امضاء کرده بود. از آن زمان، فرانسه همواره در تمرین های نظامی مشترک با شیخ نشین دست نشانده امارات شرکت کرده و مربیان نظامی این کشور در امارات حضور داشته اند.

سارکوزی، حضور نظامی کشورش در امارات را با علاقه فرانسه به مشارکت در تامین امنیت و صلح خلیج فارس توجیه کرد. وی همچنین گفت که فرانسه به درخواست صریح امارات متحده عربی پاسخ گفته است. به نوشته فرانکفورتر آلگماینه، سیاستمداران شبه جزیره عربستان، حضور نظامی فرانسه را مثبت می دانند. 40 درصد نفت مورد نیاز جهان از تنگه هرمز می گذرد و جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که درصورت حمله خارجی، عبور از این آبراه را، برای دشمنان خود دشوار خواهد ساخت. ماجرای پر سروصدای تهدید ناوگان آمریکا به وسیله قایق های تندروی ایران، هرچند که بعدا از سوی خود آمریکائی ها مورد تردید قرار گرفت، بر ترس اعراب دامن زده است.

هرچند که سرکوزی برخلاف بوش در جریان سفر خود به خلیج فارس از خطر ایران حرفی نزد، اما اگر منطقه با خطر روبرو شود، نیروهای فرانسوی در نوک جبهه حضور خواهند داشت. در حالی که ژاک شیراک در برابر سیاست اتمی ایران روشی خویشتندارانه داشت، سرکوزی همواره گفته است که یک ایران اتمی را تحمل نخواهد کرد. وی طرفدار برخوردی شدیدتر با حکومت ایران است و ابراز نگرانی کرده که اگر جامعه جهانی مصمم نباشد، در آینده ممکن است بر سر دوراهی خطرناکی قرار گیرد که از آن می توان چنین یاد کرد: یا ایران اتمی، یا بمباران اتمی ایران!

رئیس جمهور راستگرای فرانسه، که در داخل کشور خود نیز بیانی خشن دارد، در ماه دسامبر سال گذشته، ضمن مصاحبه ای با "نول آبسرواتوار" گفت: "سختگیری در برابر ایران باید ادامه یابد، زیرا خطر یک جنگ وجود دارد".

با توجه به این پیش زمینه ها، ایجاد پایگاه دریائی، هوائی و استقرار نظامیان فرانسه در امارات، هرچند تعداد آن ها ناچیز باشد، علامتی است به رهبران ایران که بدانند سارکوزی در سیاست خاورمیانه ای خود با جورج بوش هماهنگ است.

نزدیکی به آمریکا هدف دیگر سارکوزی افزایش نفوذ فرانسه در ناتو از طریق نزدیکی با آمریکا در خلیج فارس است. به نظر بیشتر تحلیلگران فرانسوی و آلمانی، بعید است که بر سر ایجاد پایگاه تازه در ابوظبی، میان واشنگتن و پاریس توافق حاصل نشده باشد. آمریکا، به هر حال حاضر نیست به نفع فرانسه از میزان اقتدار نظامی خود در خلیج فارس بکاهد. سرکوزی از زمان ورود به کاخ الیزه، مذاکرات مستقیم خود را با بوش، برای بازگرداندن کامل فرانسه به پیمان ناتو آغاز کرده است. شارل دوگل فرانسه را در سال 1966 از پیمان ناتو بیرون کشید. در سال 1996 هنگام ریاست جمهوری ژاک شیراک، فرانسه به کمیسیون نظامی ناتو بازگشت، اما عضو گروه تسلیحات هسته ای و کمیسیون دفاعی این پیمان نشد.

سرکوزی، برای نزدیک شدن به آمریکا، دامنه حضور نظامی کشور خود را در افغانستان نیز گسترش داد. اکنون با حضور در خلیج فارس، فرانسه، می رود تا جای انگلستان را بگیرد و به مهمترین متحد آمریکا تبدیل می شود. انگلستان، از زمان آغاز نخست وزیری گوردون براون دست کم در ظاهر کمتر سنگ آمریکا را به سینه می زند.

جیبوتی: ماموریت پرهزینه

انتقال نیروها و امکانات فرانسه از جیبوتی به خلیج فارس، به لحاظ اقتصادی نیز، به نفع فرانسه است. همین امر، می تواند دهان مخالفان جاه طلبی های رئیس جمهور را ببندد. براساس تازه ترین گزارش مجلس سنای فرانسه، پایگاه جیبوتی، سالانه 150 میلیون یورو هزینه بر می دارد. دولت جیبوتی، به عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان سوم، طبعا نمی تواند این هزینه را جبران کند. اما کشورهای نفت خیز جهان عرب، در برابر پشتیبانان غربی خود، همواره گشاده دست و سخاوتمند بوده اند. حتی شعبه های دانشگاه سوربون و موزه لوور به تازگی در ابوظبی گشایش یافته اند. بی دلیل نیست که رئیس جمهور فرانسه در تامین برق هسته ای برای عربستان سعودی، لیبی و چند کشور دیگر منطقه شتاب می ورزد. او، که در میان توده های مردم فرانسه محبوبیتی ندارد، با گسترش مناسبات اقتصادی کشورش، می کوشد پشتیبانی صاحبان صنایع، بازرگانان بزرگ و صاحبان سرمایه را جلب کند.