خلیج فارس درآینه داوری تاریخ
تاریخ:۱۳۸۸/۰۳/۱۳
خلیج فارس درآینه داوری تاریخ
برگرفته از کتاب خلیج فارس نامی به قدمت تاریخ و میراث فرهنگی : نوشته محمد عجم، لیتوگرافی پارت انتشارات توپا، تهران 1383
درباره خلیج فارس تاكنون كتابهای زیادی به زبانهای فارسی و غیرفارسی به رشته تحریر درآمده است كه خود، نشان دهنده اهمیت و ارزش وافر و بی‌بدیل این خطه از میهن اسلامی ما در تكریم و ترویج فرهنگ بوده و خواهد بود. در این مقاله برای تنویر اذهان مجامع و كسانی كه به تشكیك در پارسی بودن و ماندن این گوهر همیشه نور افشان می‌پردازند، تاریخ را لختی ورق می‌زنیم تا بی‌وساطت تعصب و تلون، حقایق خود به جلوه آیند و سخن گویند.بیشترین و بهترین كتابهایی كه درباره خلیج فارس نوشته شده و مستند به مآخذ و منابع كتب جغرافیایی و تاریخی است، به قرون اولیه اسلامی بازمی‌گردد. كتب منابع برای مطالعه مسائل و تحقیقات درباره خلیج فارس را می‌توان در شش گروه تقسیم‌بندی كرد:
الف) منابع در علوم جغرافیایی (مانند جغرافیای طبیعی و سفرنامه‌ها) در صدر كتابهای مربوط به علوم جغرافیایی كه اصطلاحاً «مسالك» نامیده می‌شوند، باید از كتابهای جغرافیانگاران مشهور قرون اولیه اسلامی (بلدانیین) نام برد. در میان كتب مسالك، جغرافیانویسانی چون ابن خردادبه، قدامه، یعقوبی، ابن رسته، ابن فقیه (كه این هر چهار تن كتابهای خود را در قرن سوم هجری نگاشته‌اند) دیده می‌شوند. همچنین می‌توان به افراد و آثار زیر اشاره كرد كه هریك در این قلمرو چه بسیار مطالعه و تفحص و تتبع داشته‌اند؛ مانند: مسعودی، اصطخری، ابن حوقل، مقدسی (در قرن چهارم هجری)، كتاب حدودالعالم من المشرق المغرب (كه مؤلف آن نامعلوم و اصل كتاب در قرن چهارم هجری نوشته شده است)، سفرنامه ارزشمند ناصرخسرو (در قرن پنجم هجری)، آثار و رسایل ادریسی و ابن جبیر (درقرن ششم)، یاقوت و قزوینی (قرن هفتم)، كتاب مراصد الاطلاع (آخرین سالهای قرن هفتم)، ابوالفداء، مستوفی و ابن بطوطه (قرن هشتم هجری)، حافظ ابرو و شرف‌الدین علی یزدی (قرن نهم)، ابوالغازی و كتاب جهان‌نما (قرن یازدهم). در این میان اما كتاب «مسالك و ممالك» اصطخری و كتاب «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم» مقدسی و كتاب «صوره الارض» ابن حوقل در خصوص دریای پارس سخن به ظرافت و دقت بیشتری گفته‌اند كه همچنان دربردارندة ارزشهای بسیار مهمی در این زمینه است. نیز در این میان می‌توان به «فارسنامه» ابن بلخی اشاره كرد كه در خصوص دریای پارس سخنان ذی‌قیمتی را ارایه می‌دهد.
بی‌شك، كتابهای یاقوت و مسعودی و قزوینی در این زمینه اهمیت شایان توجه‌تری دارند؛ بخصوص مسعودی كه به نقل از مسافران آن دریا، مطالب بااهمیتی را بیان می‌دارد. مسافرانی كه جملگی با عنوان پارس از این خطه قهرمان‌پرور نامی، سخن می‌گویند. ادریسی و قزوینی و كسانی دیگر هم مطالب اساسی در این خصوص و نقشه‌ها (خریطه‌ها) به یادگار گذاشته‌اند. همچنین در كتابهای سریانی و یونانی هم، همه جا از دریای پارس گفتگو شده است كه می‌توان به «تاریخ طبیعی پلینی» و «جغرافیای استرابو» اشاره كرد كه همه جا با عنوان پرسه و پارسه از این دریا سخن گفته‌اند.
ب) منابع در علوم تاریخی (مانند جغرافیای تاریخی، تاریخ و باستان‌شناسی)
در كتابهای یونان باستان مانند «تواریخ هرودوت» و سفرنامه‌هایی كه همراهان و حامیان اسكندر مقدونی نوشته‌اند و كتابهایی كه مورخان یونانی پیرامون هخامنشیان و مادها نوشته‌اند، همه جا به دریای پارس اشاره كرده‌اند و حتی در معرفی سرزمین ایران پیوسته به این قبیل تعابیر برمی‌خوریم؛ از جمله اینكه «سرزمین پارس بر كرانة دریای پارس است»، «اوكسین‌ها طایفه‌هایی در كرانه دریای پارس بودند»، «اسكندر تمایل بسیار داشت كه عربستانرا از مسیر دریای پارس فتح كند»، «تراژان سردار بزرگ رومی به كرانة آبهای خلیج پارس آمد»، به فرمان داریوش سیلاكس كاریاندی یونانی مشغول مطالعه آبهای دریای پارس شد؛ و... مطالب بسیاری از این دست كه همه و همه مبین نام پارس بر این دریا بوده است. سفرنامه «نئاركوس» سردار دریایی اسكندر و سفرنامه‌های مسافران چینی به دریای پارس به طور مشخص و راسخ اشاره دارد.
در تواریخ دوره‌های سلوكی و اشكانی و به ویژه ساسانی، به انبوهی از مطالب برمی‌خوریم كه به دریای پارس اشارت و دلالت دارد. افزون بر این می‌توان به كتابهای ارزشمندی به قرار زیر اشاره داشت كه تماماً از پارس، دریای پارس و سرزمین‌های مجاور دریای پارس سخن به میان آورده‌اند؛ مانند:
فتوح البلدان (بلاذری)، تاریخ یعقوبی و تجارت الامم (ابن مسكویه رازی)، تاریخ حمزه (اصفهانی)، تاریخ طبری، غرر ملوك فرس (ثعالبی)، سفرنامه ابودلف، روضه الصفاء (میرخواند)، حبیب السیر (خواندمیر)، تاریخ ابن خلدون و«رجال» ابن خلكان.
همچنین از دورة سلجوقی كتابی بسیار مهم و معتبر درباره خلیج فارس بر جای مانده كه همانا «فارسنامه» ابن بلخی است كه یكی از مهمترین منابع مطالعاتی تاریخی دربارة پیشینة دریای فارس و سهم و نقش عمده و فزایندة ایرانیان در ایجاد حوزه‌های فرهنگی گرداگرد آن دارد. به موازات این كتاب ارزشمند و تاریخی می‌باید از كتاب «تاریخ وصاف الحضره» (ابوعبدلله وصاف شیرازی) نام برد كه منبع تاریخی مهم درباره خلیج همیشه فارس به شمار می‌رود.
ج) منابع در دانش‌های دریایی (مانند كشتی‌رانی، كشتی‌سازی، تجارت و محصولات دریایی)
در این خصوص مطالب و موارد بسیاری به رشتة تحریر و طبع درآمده است كه همگی بر واژة پارس به آبهای نیلگون جنوب كشور اسلامی‌مان تأكید مؤكد دارند.
ـ سفرنامة سلیمان تاجر سیرافی ـ سلسله التواریخ ـ كه از سفر بین سیراف (بندر طاهری نزدیك بوشهر كنونی) تا اقیانوس هند و شرق آفریقا و خلیج بنگاله و سیام و آسیای جنوب شرقی و دریای زرد و كشور چین سخن می‌گوید؛ و البته از دریای پارس.
ـ تكمله كتاب سفرنامه سلیمان سیرافی كه به وسیله ابوزید حسن سیرافی نوشته شده است.
ـ كتاب «عجائب الهند، بحره، بره و جزائره» نوشته بزرگ پسر شهریار ناوخدای رامهرمزی.
ـ مطالب قابل ملاحظه و قابل استنادی که در دو کتاب مشهور مسعودی به نامهای «مروج الذهب و معادن الجوهر» همچنین کتاب «النبیه و الاشراف» ضبط شده است.
- مطالب گوناگونی که در کتاب آثار الباقیه عن القرون الخالیه ابوریحان بیرونی وجود دارد.
- کتابهای برجای مانده ازسلیمان المهری که عمده‌ترین آنها عبارتند از «العمده المهریه فی ضبط العلوم البحریه»،« المنهاج الفاخر فی علم البحر الزاخر«، «قلاده الشموس»، «تحفه الفحول» و «شرح تحفه الفحول».
- کتاب «الفوائد فی اصول العلم البحر و القواعد» تألیف شهاب‌الدین احمد بن ماجد جلفاری کنگی بندر لنگه‌ای و کتابهای دیگر این مؤلف که دربارة دریانوردی در آبهای گوناگون جهان است. او در این کتابها پیوسته از خلیج فارس نام می‌برد.
- کتاب «صوره الارض من المدن و الجبال و البحار و الجزائر و النهار» تالیف. دانشمند برجستة ایرانی محمد موسی خوارزمی که بر اساس جغرافیای بطلمیوس نوشته شده است و «هانس فون نریک» به سال
1926در وین به چاپ رسانده است. این کتاب که حاوی اطلاعات مبسوطی درباره علوم دریایی و دریانوردی است، در همه جا از خلیج فارس به همین عنوان نام برده است.
- کتاب«نخبه الدهر فی عجائب البحر و البر» تألیف محمد بن ابی طالب الانصاری الدمشقی «نیز مطالب پراکنده و قابل استنادی درباره خلیج فارس ارائه می‌دهد.
- کتاب «العمل بالاسطرلاب» تألیف عبدالرحمن بن عمر رازی معروف به صوفی نیز همه جا از دریای پارس سخن به میان کشیده است.
نام خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی همیشه مشخص، پرفروغ و نام‌آور بوده است؛ از جمله قدیمی‌ترین لوحه‌ها و نقشه‌های ترسیمی كشف شده به مصریها و بابلیها منصوب شده‌اند .
سپس یونانی‌ها و رومی‌ها این حرفه را توسعه داده‌اند و بویژه بطلیموس 168 م و استرابون 64 ق. م در این حرفه كوشا بوده‌اند. در دورة عباسیان كه دانشمندان و مدیران ایرانی بر امور خلافت تسلط داشتند، به دستور مأمون 833 - 814 م ترجمه آثار یونانی شروع شد و نقشه‌ای از جهان تهیه گردید؛ خوارزمی 821 ، استخری 925، ابن حوقل 977، 1165 ادریسی حمودی (82 نقشه در كتاب نزهه المشتاق) نقشه‌هایی از دیار عرب، بلاد فارس، بحر فارس و روم و شام ترسیم كردند كه پایه و اساس نقشه‌های قرون بعدی توسط اروپائیان گردید. در تمام این نقشه‌ها، خلیج فارس نام خود را تحت عنوان بحر فارس حفط كرده است.
هم اكنون صدها نقشة دستی باارزش در موزه‌های جهان نگهداری می‌شود كه نام خلیج فارس و بحر فارس را به همراه دارند كه از قضا تعدادی از آنها نیز در موزه‌های كشورهای عربی است. حداقل حدود 3000 نقشه و اطلس در جهان نام خلیج فارس را ثبت نموده‌اند. در كشورهای عربی 5 اطلس مانند1- اطلس عراق در نقشه‌های قدیمی 2- اطلس خلیج فارسی در طول قرون 3- اطلس نقشه‌های تاریخی خلیج 4- اطلس ریشه‌های كویت 5- اطلس كویت در نقشه‌های قدیم، چاپ شده كه 500 نقشه با نام خلیج فارس دارند. البته در خلیج فارس خلیج‌های كوچك‌تری با نامهای محلی وجود دارد؛ مانند خلیج قطیف، خلیج بحرین، خلیج بصره، خلیج كویت و…كه نام آنها كاربرد محلی دارد، ولی بر كل خلیج همواره فقط كلمه فارس اطلاق شده است. از میان حدود یك هزار نقشه تاریخی مربوط به قرون گذشته تا سالهای 1890 كه در همة آنها خلیج فارس ثبت شده، فقط سه نقشة کم‌ارزش از حیث علمی با نامهای خلیج بصره، خلیج قطیف و خلیج عربی از این منطقه نام برده‌اندكه این سه نام مربوط به خلیج‌های كوچكی در بحرین و كویت است.
در خلیج بزرگ فارس دهها خلیج كوچكتر مانند، بصره، بحرین، قطیف، چابهار، سیراف و … وجود دارد كه هنوز هم این نامها كاربرد محلی خود را دارد.اما در عین حال در اصالت و صحت این سه نقشه كه عربها از آن استفاده‌های تبلیغاتی زیادی برده و آنرا روی جلد بسیاری از كتبی كه تاكنون در مورد خلیج چاپ شده ترسیم كرده اند، به شدت تردید وجود دارد. شبه‌اسنادی که در مقابل حدود 2000 هزار نقشه تاریخی و بیشتر از 200 كتاب مربوط به مورخین و سیاحان از ایراستوس و هردوت تا استخری و ابن حوقل كه همگی نام خلیج فارس را بر زبان رانده‌اند، یك كتاب و یك نقشه فاقد ارزش علمی است و آنرا به عنوان خطا، به دور می‌اندازند، كما اینكه در مورد دریای خزر نیز به طور انگشت‌شماری مورخین قدیمی دریای فارس و دریای عجم به كار برده‌اند، ولی به دلیل اینكه اكثریت مورخین عرب، اروپائی و ترك آنرا دریای قزوین، كاسپین و خزر ثبت كرده‌اند در علم كارتوگرافی این سه نام را نامهای اصیل می‌دانند و اسامی دیگر را به رسمیت نمی‌شناسند. باعث تأسف است که دشمنان نادان ما برای یك نقشه این همه اهمیت علمی قائل هستند، ولی چشم خود را بر روی بیشتر از یك هزار نقشه دیگر می‌بندند؟ این نشانگر آن است كه نگاه آنها به مسائل از دید علمی و تاریخی نیست، بلكه نگاهی سیاسی و مغرضانه دارند.
در تمامی نقشه‌ها و اطلس‌های مهم تاریخی، چه در قرون قبل و چه بعد از میلاد و چه در دوره معاصر، شاهراه آبی جنوب ایران را با نام خلیج فارس ثبت نموده‌اند. در كشورهای غیر عربی به ندرت و آنهم در اثر اشتباه و یا تطمیع، بعضاً نام مجعول بكار می‌رود، ولی هنوز علی‌رغم هزینة سنگین بعضی كشورهای عربی، رسانه‌های گروهی معتبر جهان نام اصیل و تاریخی را حفظ نموده‌اند. در كشورهای عربی نیز در كتب درسی و نقشه‌های رسمی همواره تا دهه 70 نام خلیج فارس به كار برده شده است، مانند اطلس «العراق فی الخوارط القدیمه» دكتر احمد سوسه، المجمع العلمی العراقی، مطبعه المعارف، بغداد، 1959 كه مشتمل بر 40 نقشه از منابع عربی قرون وسطی با ذكر نام خلیج فارس است. هنوز هم بسیاری از نویسندگان بی‌طرف كه به زنجیر تطمیع و تهدیدآلوده نمی‌شوند، اصالت این نام را در نوشته‌های خود رعایت می‌كنند.
- در طول یك دهه گذشته كشورهای عربی در مورد اثبات ادعاهای ارضی خود نسبت به یكدیگر نقشه‌هائی تاریخی را در رسانه‌های گروهی خود منتشر و بعضاً به عنوان سند به دیوان بین‌المللی دادگستری تقدیم نموده‌اند كه در آنها خلیج فارس با همین نام توصیف شده است. از جمله در دعاوی ارضی :
1- قطر و بحرین
2- در دعاوی عربستان و قطر
3- در دعاوی یمن و عمان
4- دولت كویت در سال 1992 كتابی را مشتمل بر 80 نقشه و سند تاریخی تحت عنوان «الكویت فی الخراءط العالم» (كویت در نقشه‌های جهان) به چاپ رسانیده است كه در همه این نقشه‌ها و اسناد تاریخی كه از اطلس‌های مختلف گردآوری شده است، نام خلیج فارس وجود دارد.
5- در سال 1994 اطلسی در كویت تحت نام «الكویت قراءه فی الخرایط التاریخیه» به همت عبدالله یوسف الغنیم به چاپ رسیده كه حاوی حدود 200 نقشه با نام خلیج فارس است.
6- در كتاب دیگری به نام «ریشه‌های كویت» (اصول الكویت المنشور العام) كه در سال1991 در هلند به چاپ رسیده است، 15 نقشه تاریخی وجود دارد كه در همگی نام خلیج فارس ثبت شده است. جالب اینكه یكی از مهمترین استنادات كویت كه در هر سه اطلس مذكور به چاپ رسیده است، نقشه 1762 كارستون نیبور دانماركی است. در نقشه مذكور تحت نام نقشه خلیج فارس جزایر سه‌گانه با نام ایرانی بومف و تنمب متعلق به ایران به ثبت رسیده است .
7- اطلس «العراق فی الخوارط القدیمه» چاپ 1959كه مشتمل بر 39 نفشه از منابع تاریخی عربی با ذكر نام خلیج فارس است.
8- كتاب الخلیج الفارسی عبر التاریخ و القرون نوشته محمد میرزا (چاپ مكتبه النهضه، قاهره 1976) كه مشتمل بر 52 نقشه از منابع عربی است با ذكر نام خلیج و بحر فارس روبرو می‌شویم.
9- در كتاب اطلس تاریخ اسلام كه در آمریكا و كشورهای عربی به ویژه مصر در سالهای 1951 و 1955 چندین بار تجدید چاپ شده است، 16 نقشه وجود دارد كه در همة آنها نام خلیج فارس برای آبهای جنوب ایران بكار رفته است.
10- سلطان بن محمد القاسمی، حاكم شارجه، در تلاش برای اثبات ادعای واهی عربی بودن خلیج فارس اقدام به تهیه و خرید
نقشه‌های تاریخی متعلق به سالهای 1478 تا 1931 نموده كه اگر چه نیت و انگیزة اولیة گردآورنده اثبات ادعاهای عربی بوده است، ولی در پایان كار دریافته است كه در كلكسیون نقشه‌های گردآوری شده كه حدود 350 نقشه می‌باشد، در همگی خلیج فارس با همین نام ثبت شده است.
از میان حدود 6 هزار نقشه تاریخی مربوط به قرون گذشته تا سالهای 1890 كه در همة آنها خلیج فارس ثبت شده، فقط سه نقشه با نامهای خلیج بصره، خلیج قطیف و خلیج عربی از این منطقه نام برده‌اندكه همه می‌دانند كه در خلیج بزرگ فارس دهها خلیج كوچكتر مانند، بصره، بحرین، قطیف، چابهار، سیراف و … وجود دارد كه هنوز هم این نامها كاربرد محلی خود را دارد. اما در عین حال در اصالت و صحت این سه نقشه كه عربها از آن استفاده‌های تبلیغاتی زیادی برده و آنرا روی جلد بسیاری از كتبی كه تاكنون در مورد خلیج چاپ شده ترسیم كرده‌اند، به شدت تردید وجود دارد.
- در كتاب«الطا لس التاریخی للعالم الاسلامی فی العصور الوسطی(» عبد المنعم ماجد. علی البنا. دار الفكر العربی 1986 مكتبه القاهره الكبری رمز 25400 ) حدود 16 نقشه از جمله نقشه‌های شماره 2-3-7-8-9-10-16 مربوط به خلیج فارس با همین نام است.
- در كتاب اطلس «انساب العرب للعالم الاسلامی(» چاپ 1994 مكتبه القاهره الكبری رمز 25400) حدود 10 نقشه با ذكر نام خلیج فارس وجود دارد.
- كتاب«اعلام الجغرافیین العرب» نوشتة دكتر عبدالرحمن حمیده (دارالفكر المعاصر، دمشق، سوریه 1995) مختصری از مطالب 150 سیاح عرب و مسلمان و پنج نقشه تاریخی بر اساس مورخین صدر اسلام با ذكر نام خلیج فارس دارد .
در تمام كتب و منابع دولتی كشورهای عربی تا دهه 60 میلادی همواره نام خلیج فارس یگانه نامی است كه برای توصیف این پهنه آبی بكار رفته است. از جمله می توان به یكی از سرودهای ملی مصر كه در آن جمله« حدودنا من خلیج الفارسیه حتی بحر الابیض» آمده است، اشاره کرد و كتابهای دیگری مانند:
کتاب انورالسادات با عنوان«طغیان رود نیل سال (1957)»؛ کتاب الحسن بن طلال ولیعهد اردن هاشمی به نام «السعی نحو السلام»؛ كتاب «الاستعمار فی الخلیج الفارسی» و حتی فرهنگ لغتهای معتبر عربی مانند < المنجد> و دایره المعارفهای عربی مانند دایره المعارف
اقتصادی لبنان( 1972) و راهنمای دولتی عراق( 1936) كه همگی از آبراه جنوب ایران به نام خلیج فارس نام برده‌اند. اما از صدها نمونة دیگر در سایر كشورها به موارد ذیل بسنده می‌كنیم:
- در كتابخانة كنگرة آمریكا و كتابخانه آرگوسی نیویورك بیشتر از 200 نقشه تاریخی وجود دارد كه خلیج فارس با نام اصلی در آنها ثبت شده است.
- در كتابخانه ملی بریتانیا (لندن)، كتابخانه و اسناد وزارت امور هند (لندن)، مركز اسناد عمومی لندن و كتابخانة دانشكده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از 300 نقشه دربردارندة نام خلیج فارس وجود دارد.
- در اداره آرشیو ملی پرتغال، دهها سند مهم تاریخی به زبانهای عربی، فارسی، تركی و پرتغالی در خصوص جزایر ایرانی و خلیج فارس وجود دارد. در ادارة آرشیو وزارت خارجه ایران، وزارت خارجه فرانسه، وزارت خارجه روسیه، وزارت خارجه پرتغال، وزارت خارجه هلند، هند، آلمان، اسپانیا و ژاپن و در بسیاری از موزه‌ها، كتابخانه‌ها و حتی هتلها و یا آرشیوهای خصوصی چه در كشورهای عربی مانند مصر و چه كشورهای غیرعربی، صدها نقشة تاریخی با نام خلیج فارس وجود دارد. حتی در موزة كبیر قاهره كه بر اساس یك لوحه سنگی عظیم، قبل از میلاد ترسیم شده است و از سال 1903 در كنار این لوح نصب است به نام خلیج فارس برمی‌خوریم. جالب توجه آنکه مؤسسة یونسكو به عنوان میراث بشریت به كتابی تحت عنوان نوادر اشاره می‌کند که در سال 1995 بر اساس اسناد كتابخانة اسكندریه چاپ شده است. در این کتاب ارزشمند همه‌جا با نام زیبای خلیج فارس روبروهستیم.
- مؤسسه دریای شرق با كمك دولت كرة جنوبی نیز در سال 2002 كتابی حاوی 100 نقشه تاریخی برای اثبات دعاوی خود در مورد دریای ژاپن (شرق) منتشر ساخت كه در تمامی نقشه‌هائی كه جنوب ایران را دربرگرفته‌اند (یعنی حدود 45 نقشه) نام خلیج فارس ثبت گردیده است.
- در آلمان اطلسی تاریخی حاوی تصاویر نقشه‌های موجود در موزه‌ها و آرشیو ای خصوصی آلمان چاپ شده كه 15 مورد نقشه‌های جهان نام خلیج فارس را در بر دارد.
- حدود 30 اطلس تاریخی مربوط به قرون گذشته خلیج فارس را با همین نام ثبت كرده‌اند. از جمله: اطلس توماس هربرت 1628، اطلس پاریس دانشگاه لوساج 1863، اطلس آلمان 1861، اطلس پاریس انویلی 1760 و اطلس جغرافیای مدرن 1890 پاریس که دارای 10 نقشه با ذكر نام خلیج فارس است. این اطلس در مركز اسناد ملی مصر (دار الوثائق قومی) نگهداری می‌شود و در نقشة شمارة 40 جزایر سه‌گانه با رنگ و متعلق به ایران ترسیم شده است. همچنین می‌توان از اطلس لندن 1873، اطلس ارنست امبروسیوس 1922، اطلس بیلفیلد 1899، اطلس هارمسورث قرن 19 لندن و ... در همین خصوص نام برد.
- دایره‌المعارف‌های بزرگ جهان مانند فرانسه، دایره‌المعارف بریتانیكا، دایره‌المعارف لاروسكا، امریكانا و ... تمام دایره‌المعارف‌های مشهور از قدیم تاكنون خلیج فارس را با همین واژه ثبت نموده‌اند.