گزارش نشست ترکیه پس از کودتا
تاریخ:۱۳۹۵/۰۵/۰۷
گزارش نشست ترکیه پس از کودتا
روز سه‌شنبه مورخ 5 تیرماه 1395 نشستی با عنوان «ترکیه پس از کودتا» به ابتکار موسسه دیپلماسی ایرانی و میزبانی روزنامه اطلاعات و با حضور سفیر ترکیه در تهران، صادق خرازی مدیر موسسه دیپلماسی ایرانی، دریادار کوچکی و دیپلماتهای بازنشسته وزارت خارجه برگزار شد که تحلیل شرایط قبل و بعد از کودتای اخیر ترکیه و عوامل آن به شرح زیر تبیین گردید:
رضا حاکان‌تکین، سفیر ترکیه در تهران:
کودتای اخیر، از خونین ترین کودتاهای ترکیه می باشد که حدود 250 کشته برجای گذاشته است. سازمان گولن یک سازمان تروریستی است که با برنامه ریزی بلندمدت تلاش دارد در نهادهای سیاسی و نظامی ترکیه نفوذ کند. در تاریخ دیده نشده است که ارتش یک کشور مجلس و پارلمان خود را بمباران کند ولی طرفداران سازمان گولن در کودتای اخیر این کار را انجام داد. 2 سال پیش در شورای امنیت ملی ترکیه تصمیم گیری جهت مقابله با این سازمان اتخاذ و نقشه راهی برای آن ترسیم شد که شامل برنامه هایی در داخل و خارج کشور بود. رسانه های جهان با فضا سازی تلاش کردند اینطور القا کنند که ترکیه از فرصت کودتا استفاده کرده تا مخالفان خود را پاکسازی کند. این رسانه ها پس از کودتا بارها از آغاز دوره سلطانیسم اردوغان هم نام بردند که این نگاهی بدبینانه و غیر واقعی است. دوستی بین کشورها هم مانند دوستی بین افراد است که در مواقع سختی ماهیت آن مشخص میشود. روابط ایران و ترکیه در سالهای گذشته از بحران های مختلفی گذشته و به ثبات نسبی رسیده است. ترکیه و ایران در شرایط سخت در کنار هم بوده اند.
سید محمود موسوی، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه:
مسائل منطقه، وقایعی است با موج های بلند که در حال شکل گیری است و آثار مخرب این موج ها میتواند جهان را تحت تاثیر قرار بدهد. امنیت ترکیه طی سالهای اخیر بدلیل وقایع خاورمیانه، داعش، عراق و سوریه تحت تاثیر منفی قرار گرفته است. مسئله کردها همیشه در راس مشکلات ترکیه بوده است. در حالی که اکثر کشورهای جهان اقتصاد را مشکل اصلی خود میدانند ولی در ترکیه مسئله کردها، مشکل اصلی این کشور محسوب میشود. وقایع منطقه، باعث شد که علیرغم تلاش اردوغان برای صلحی پایدار با کردها، مجددا ترکیه به سمت درگیری خونین و آغاز جنگهای بلندمدت با پ.ک.ک حرکت کند. زیرا وضعیت کردهای سوریه تاثیر مستقیمی بر داخل ترکیه و امنیت ملی این کشور دارد. آمریکا تصمیم گرفته است در معادلات منطقه ای به جای حمایت از ترکیه در کنار کردها قرار بگیرد که این مسئله برای ترکیه بسیار گران تمام شده است. در حالی که اقتصاد ترکیه پس از روی کار آمدن اروغان رو به بهود در حرکت بود ولی بعد از سرنگونی جنگنده روسی، ضربات بزرگی بر پیکره این اقتصاد وارد و صعنت گردشگری ترکیه نیز هر روز ضعیف تر شد. ما میدانیم که فضای مجازی تاثیر مهمی در کودتای اخیر ترکیه داشت. در کودتای السیسی در مصر، تلوزیون الجزیره قطر نقش مهمی را ایفا کرد ولی در کودتای اخیر ترکیه facetime توانست اردوغان را از سقوط نجات دهد. باید توجه داشته باشیم که تقریبا هیچ کشوری از ترکیه قبل از مشخص شدن وضعیت کودتا حمایت علنی نکرد و این نشانه این است که ترکیه دوستان قابل اعتمادی در جهان ندارد. اما بعد از اینکه اطمینان حاصل شد کودتا شکست خورده است کشورهای مختلف جهان کودتا را محکوم کردند. این متاسفانه سیاست غربی ها است که دوستان خود را رها میکنند. مانند سیاست های حقوق بشری آنها. حقوق بشر در جوامع غربی جایگاه مهمی دارد ولی رویکرد آنها نسبت به خاورمیانه رویکردی دوگانه و غلط است. اکثر کارشناسان اعتقاد دارند که دستگیری های اخیر در ترکیه باعث ایجاد دو قطبی شدن جامعه ترکیه خواهد شد که برای آینده ترکیه بسیار خطرناک است. کودتای ترکیه ثابت کرد که سیاسی ها و نظامی ها نباید در امور یکدیگر دخالت کنند. از سال 2003 تا سال 2008 حزب عدالت و توسعه باعث تحولات بزرگی در جامعه و اقتصاد ترکیه شد. اما بهار عربی، جنگ سوریه و کودتای اخیر، ترکیه را در سراشیبی قرار داد. بدون تعارف باید بگوییم دستیگری دهها هزار نفری مخالفان اردوغان طی روزهای گذشته آینده مصیبت باری را برای ترکیه رقم خواهد زد. البته ایران هرگز از جنش فتح الله گولن حمایت نخواهد کرد زیرا ما از سابقه ضد ایرانی و ضد شیعی ایشان اطلاع داریم.
صادق خرازی، مدیر موسسه دیپلماسی ایرانی:
از آقای سفیر پوزش می خواهم که صحبت های خود را بدون تعارفات دیپلماتیک و شفاف بیان میکنم. باید بگوییم حضور مردم مهترین عامل شکست کودتا بود که باید قدر آنها دانسته شود و به گونه‌ای برخورد شود که دموکراسی آنها حفظ شود. امنیت ترکیه و ایران به یکدیگر گره خورده است، هرگونه نا امنی در ترکیه بر امینت ایران تاثیر مستقیم دارد و بر عکس هرگونه نا امنی در ایران ترکیه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. وقایع اخیر ترکیه دردهای یک زایمان بزرگ است که در حال شکل گیری است. نظامیان در ترکیه وارث قدرت و صاحب جمهوریت بودند ولی پس از اتمام جنگ سرد و پیوندهای ترکیه با غرب، نظامیان جایگاه خود را از دست دادند و جبهه جنوبی ناتو، رفته رفته به الگویی نرم با سازوکارهای دموکراسی خواهی در منطقه تبدیل شد. اما این وضعیت ثبات چندانی نداشت. پس از کودتای اخیر، کشور ترکیه تضعیف شد. برکناری ژنرالهای ترکیه اقدامی خطرناک است که اثرات آن بعدها مشخص میگردد. همانطور که ارتش بعث برکنار شد، سران ارتش ترکیه نیز همگی برکنار شده اند و این میتواند اثرات جبران ناپذیر را در آینده داشته باشد. شب کودتا آن هنگامی که مردم به خیابانها ریختند و در حمایت از دولت قانونی خود شعار دادند، اولین نشانه های Nation States در ترکیه ظهور کرد. باید قبول کنیم که اشتباهات متعدد رجب طیب اردوغان در لیبی، سوریه و عراق و همچنین اتحاد با عربستان و قطر موجب وضعیت این روزهای ترکیه است. اگر توجه کنید میبینید که تمام عملیات هوایی شب کودتا علیه دولت، از فرودگاه اینجرلیک انجام شده است که تحت کنترل آمریکایی ها است. در خوشبینانه ترین حالت باید قبول کنیم که آمریکا حداقل در جریان این کودتا بوده، اگر خودش از عوامل آن نباشد. ضعف ترکیه اعتماد به آمریکا است و ضربات آن را هم خورده است. هم پیمانان عرب ترکیه هم به او خیانت میکنند و در مواقع ضروری ترکیه را رها خواهند کرد. شرایط امروز ترکیه شرایط بحرانی است. این کشور با عراق، سوریه، پ.ک.ک، فتح الله گولن و هم حزبی های خود مانند عبدالله گل مشکلات جدی دارد و سراسر مرزهایش با بحران مواجه است. من به صراحت میگویم که جنبش گولن با اداره چهارم پنتاگون و سازمان جاسوسی آمریکا در تماس است و همکاری دارد. ایران علیرغم همه نا مهربانی هایی که از ترکیه دیده است، ترکیه را بهترین دوست خود میداند. جامعه دو قطبی ترکیه برای ایران هم خطرناک است، زیرا خطرات ناشی از این بحران میتواند بر امنیت ملی ما هم تاثیر بگذارد. بدون همکاری ایران و ترکیه هرگز مشکلات خاورمیانه حل نخواهد شد. اگر تصور کنید بحران ترکیه تمام شده اشتباه است زیرا خاورمیانه به واسطه سیاست های غلط اردوغان و همکاری با عربستان نا امن شده است و اگر امنیت هم نباشد تقریبا هیچ چیز نیست. به نظر من باید قدرت را در ترکیه از نظامی‌ها گرفت و به دست امنیتی‌ها داد، چراکه زهر تیغ امنیتی‌ها از نظامی‌ها بیشتر است
.
دریادار کوچکی، فرمانده سابق نیروی دریایی ارتش:
منطق حاکم بر ارزش ترکیه منطق کودتا است. از گذشته تا امروز 4 کودتای بزرگ در ترکیه به وقوع پیوسته است. ماده 30 قانون اساسی قدیم ترکیه رسما به نظامیان اجازه کودتا میداد. زیرا ارتش حافظ امنیت و ارزشهای ملی ترکیه بشمار میرفت. هر زمان که اختلافی در دولت ایجاد میشد ارتش میتوانست وارد عمل شود. در حقیقت ارتش ناجی ملت ترکیه معرفی شده است. اما از سال 2002 به بعد ارتش در فضای کنشی محدود قرار گرفت. حضور اسلام گرایان باعث شد اختیارات و دامنه نفوذ ارتش کاهش پیدا کند. بیشتر تحلیل گران منطقه ای باور دارند که شخصیت اردوغان، انحصار طلب، سرکوب گر و اقتدارگرا است و در کنار این خصلت های رئیس جمهور ترکیه، خلع های استراتژیک این کشور بستر کودتا را فراهم میکند. ساختار قدرت سیاسی و نظامی در ترکیه همیشه در تقابل با یکدیگر بوده و بین آنها فاصله وجود داشته است. اگر تصور کنیم آمریکا و عربستان به عنوان متحدین ترکیه نقشی در این کودتا نداشته اند تصور غلطی است. سفارت آمریکا در آنکارا حدود 1000 نفر پرسنل دارد که این مسئله میتواند یک بستر مناسبی برای دخالت در امور ترکیه باشد. اگر به گذشته عراق توجه کنیم می بینیم که داعش از یک رویداد اعتراضی متولد شد. اعتراضی که نسبت به اقتصاد، فرهنگ و سیاست آغاز شد و در نهایت به ایجاد یک گروه تروریستی بزرگ با حمایت های داخلی و خارجی متعدد انجامید. این وقایع ترکیه اگر روند شکل گیری و مقابله با آن مهار نشود، میتواند در بلندمدت به تشکیل گروه های خطرناک افراطی در ترکیه ختم شود.
پاسخ رضا حاکان‌تکین، سفیر ترکیه:
از نقطه نظرات اعضای محترم این نشست سپاسگزارم. از نظر ما پایگاه اینجرلیک زیر نظر دولت ترکیه است و ناتو کنترلی بر آن ندارد به همین دلیل بعد از کودتا همه پروازها از اینجرلیک ممنوع شد و پرونده فرمانده ارشد این پایگاه نیز تحت بررسی است که آیا ارتباطی با کودتاگران داشته است یا خیر؟ این درست نیست قبل از این که سندی داشته باشیم، اتهامی را به کشوری وارد کنیم. البته اگر برخی محافل کشورهای خارجی در پشت این کودتا باشند و در آن دست داشته باشند، از سوی ترکیه با جدیت پیگیری خواهد شد. همچنین دستگیری های اخیر در ترکیه علیرغم نظر حضار نه تنها باعث ایجاد فضای دوقطبی نمیشود بلکه به تقویت دموکراسی و همبستگی ملی ختم می شود!! دولت ما مواضع قاطعی در جهت برخورد با سازمان تروریستی گولن دارد. برخی رسانه ها خبرهایی منتشر کردند مبنی بر اینکه سیاست های کلان ترکیه پس از کودتا، در قبال سوریه تغییر میکند ولی ما این مسئله را تکذیب میکنیم. ترکیه همچنان اعتقاد دارد کسانی که در قتل عام شهروندان خود نقش داشته اند (بشار اسد) آینده ای در سوریه نخواهند داشت. ما خواستار استقرار حاکمیت ملی در سوریه هستیم و ادعای رسانه های مختلف مبنی بر حمایت ترکیه از داعش را نیز تکذیب میکنیم. تحلیل این رسانه ها از ارتباط نزدیک ترکیه با داعش برای ما غیر قابل درک است. خوشبختانه پس از این کودتای اخیر، روابط تهران - آنکارا عمق بیشتری یافت. این حمایت ها عمق ارتباط و روابط دو کشور را متجلی کرد. اعلام موضع مقام های ایرانی در ساعات اولیه کودتا و این که در کنار حکومت قانونی ترکیه بود و از حکومت دموکراتیک این کشور حمایت کرد، برای ما ارزش بسیاری دارد. آقایان اردوغان و روحانی مکالمه ای سازنده داشتند. آقای روحانی به رئیس جمهور ما گفت همان گونه که شب کودتا شما تا صبح بیدار بودید، ما نیز در ایران نخوابیدیم و تحولات ترکیه را بررسی می کردیم. در این مکالمه اردوغان بر لزوم همکاری بیشتر ترکیه، روسیه و ایران درباره منطقه تأکید کرد و در این رابطه دو مقام ایرانی و ترکیه ای هم نظر بودند.