ضرورت توقف پدیده کارون خواری

تاریخ:۱۳۹۴/۱۱/۲۶

ضرورت توقف پدیده کارون خواری

رود کارون پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه ایران زمین است. این رود در سنگ نوشته‌های باستانی کرن، کرنک و کوهرنگ نیز نامیده می‌شد و باستان شناسان اعتقاد دارند که اولین تمدن‌های بشری درکنار این رود تشکیل گردیده است. خوزستان در درازای چندین هزار سال تمدن ایران همواره با نامهای خوز، هوج، اوجا، اوج، اوز، خووج، هوزستان، اوکسیان، هوزمشیر، هوزمش، هوجستان، هوجستان و... نامیده شده است و نقش اساسی در شکل گیری ایران، کهن ترین کشور تاریخ را ایفا نموده است. رود کارون با درازای ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی‌ست که تنها در داخل ایران قرار دارد و همچنین تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. آب آشامیدنی کلان‌شهر اهواز از رودخانه کارون تامین می‌شود. در حاشیه این رود تمدن‌های بزرگی از ایران شکل گرفته‌است. رودخانه کارون به غیر از تامین آب آشامیدنی و کشاورزی و تولید برق مصرفی دارای مواهب دیگری نیز می‌باشد از جمله بستر مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد مکان‌های تفریحی پررونق و نیز حمل و نقل کالاست به علت آنکه از طریق آن می‌توان کالاهای تجاری و صادراتی کشور را با استفاده از حمل و نقل آبی، از اهواز و حتی شوشتر تا بنادر بین‌المللی خوزستان مانند خرمشهر و آبادان منتقل کرد. رود کارون ۱۱۷اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته است ولی علیرغم ثبت آن در فهرست میراث طبیعی ایران وضعیت زیست محیطی آن بسیار نامناسب است. آلودگی رود کارون از مشکلات مهم این رودخانه مهم ایران است. سازمان آب و برق خوزستان بر این باور است که شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی با ورود آلاینده‌ها و زهاب‌های خود یکی از آلوده کنندگان اصلی رودخانه کارون هستند. شرکت توسعه نیشکر به عنوان یکی از آلاینده‌های رودخانه کارون در ستاد جرایم دادگستری خوزستان نیز نام برده شده‌است. فقدان مدیریت کارآمد در حفظ محیط زیست استان خوزستان باعث رها شدن پسابهای مختلف صنعتی و کشاورزی به کارون شده است. پسابهای کشاورزی مهمترین منبع آلودگی رودخانه کارون است که ۴۸ درصد پسابهای ورودی به کارون را شامل می‌شوند. پس از پسابهای کشاورزی، فاضلاب شهری با ۲۶ درصد در رتبه دوم آلایندگان رودخانه کارون قرار دارد و پسابهای صنعتی و بیمارستانی نیز عوامل دیگر آلودگی کارون می باشد. فاضلاب‌ها از مهمترین عوامل آلوده‌کننده محیط‌زیست هستند که عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی که در آن‌ها موجود است عامل اصلی تهدید سلامت جامعه و محیط زیست محسوب می شوند. ضرورت های زیست محیطی ایجاب می‌کند، امروز که کمبود آب و معضل خشکسالی از جمله چالش‌های ایران و جهان است باید به تصفیه فاضلاب و بازیابی این منبع قابل توجه آب، توجه خاص شود که متاسفانه این مسئله در خصوص کارون مورد بی توجهی قرار گرفته است و به گفته لاهیجان‌زاده مدیرکل محیط‌زیست خوزستان، دولت تاکنون در خصوص حفظ محیط زیست کارون ناموفق بوده است و نمایندگان مردم خوزستان در مجلس شورای اسلامی منجمله عبدالله تمیمی بارها از وضعیت تاسف بار رها شدن پسابهای صنعتی و کشاورزی و عدم برخورد قانونی با آنها انتقاد کرده است.

پس از جنگ ویرانگر ایران و عراق و حماسه آفرینی ملت ایران و به ویژه مردم غیور خوزستان، ته‌نشینی رسوبات و شناورهای صیادی، کارون را برای کشتیرانی غیرقابل استفاده کرد. انجام طرح‌های لایروبی رودخانه، از جمله راهکارهای پیشنهادی برای رفع این مشکل است که متاسفانه مسئولان با بی تفاوتی از کنار آن عبور کردند. در حقیقت ۲۳ میلیون مترمکعب از رودخانه کارون باید لایروبی شود که حدود ۱۰ میلیون مترمکعب از این میزان، مربوط به لایروبی در محدوده شهر اهواز است. رشد سرسام آور صنایع آلاینده و جمعیت شهری، رونق و عظمت کارون را گرفت و امروز به دلیل بی توجهی برخی دستگاه های اجرایی کشور شاهد مرگ تدریجی کارون هستیم. بی تردید یکی از مهم ترین نشانه های هویتی مردم ایران، رودخانه کارون است. اما چند سالی است که در اهواز به دلیل خاک ریزی و اقدامات غیرکارشناسی که از سوی دستگاه های دولتی در خوزستان صورت گرفته، مرگ تدریجی کارون کلید خورده است. در حالی که کارون به لایه روبی، مهندسی اب، رونق و شکوفایی زیست محیطی و گردشگری اصولی نیاز دارد تا امید را در دل مردم خونگرم اهواز زنده کند، متاسفانه سازمان عمران ساحل کارون وابسته به استانداری خوزستان با خاک ریزی در رود کارون عرض این رودخانه را تا 50 متر کاهش داده و بسیاری معتقدند ریشه اصلی این پروژه، انتقال آب کارون به شهرهای دیگر است که گناهی نابخشودنی می باشد. زیرا احیای تالاب گاوخونی و زاینده رود به دست سرشاخه های کارون، ارمغانی جز افزایش سرطان و بیماری برای مردم خوزستان و مرگ کارون و هورالعظیم ندارد. متأسفانه در چند سال اخیر آمار بیماران مبتلا به آسم و بیماری های تنفسی و قلبی در خوزستان به علت پدیده نوظهور ریزگردها و خشکسالی افزایش چشم گیری داشته است، لذا طرح انتقال آب کارون به شهرهای دیگر را می توان یک خودزنی ملی نامید. دولت وظیفه دارد با وجود آمار بسیار بالای بیکاری در خوزستان، سرزمین نفت خیر و مهد تاریخ و تمدن ایران عزیز، فکری برای اشتغال و درآمد و رفاه اجتماعی مردم خوزستان بکند و نه اینکه با انتقال آب کارون تنها روزنه امید و زندگی مردم خوزستان را از آنها بگیرد.

گزارش‌های میدانی رسانه‌های خوزستان همچون: روزنامه وحدت، روزنامه کارون، روزنامه نسیم خوزستان، روزنامه صبح کارون، روزنامه اروند و روزنامه سرآغاز و همچنین گزارش‌های منتشر شده در برنامه پایش در تاریخ یکشنبه 13 دی ماه 94 از رسانه ملی، به وضوح نشان می‌دهند که خاکریزی در پرآب‌ترین رودخانه ایران به طور بی‌وقفه و شبانه‌روزی با سکوت دستگاههای دولتی در حال انجام است. هم‌اینک خاکریزی‌های استانداری خوزستان در ساحل غربی کارون تا هلال آخر پل سفید اهواز رسیده و عرض رودخانه در زیر این پل را به 50 تا 60 متر کاهش داده است و به همین سادگی زیرمجموعه‌های استانداری خوزستان به جای لایروبی اصولی و مهندسی رودخانه کارون، به طور شبانه‌روزی در حال خاکریزی و ریختن نخاله ساختمانی در این رود هستند تا با ساختمان سازی عرض کارون را کاهش دهند! پدیده کارون خواری متاسفانه فقط محدود به اهواز نمی شود و در شهرستان گتوند نیز به حریم قانونی رودکارون تجاوز شده است و حتی دستگاههای دولتی علاوه بر کارون در حال تعرض به رودخانه بهمنشیر به بهانه احداث جزیره شادمانی و خاکریزی علنی در رودخانه بهمنشیر هستند.

امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، در تاریخ 17 اسفند سال 93، در دیدار مسوولان و دست‌اندرکاران منابع طبیعی و حفظ محیط زیست کشور نسبت به تعرض و دست‌اندازی برخی افراد سودجو به منابع طبیعی کشور اعم از جنگل‌ها، کوه‌ها و روخانه‌ها ابراز تاسف شدید کردند و افزودند: دستگاه‌های مسوول باید قاطعانه با تعدی به منابع طبیعی کشور به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهات به ظاهر قابل قبول مقابله کنند. اما متاسفانه، طی این چند سال گذشته، استانداری خوزستان که تقریبا از اوایل دهه 90 و بلکه پیش از این تاریخ، تعرض به حریم قانونی رودخانه کارون در مقطع اهواز را آغاز کرده بود، نه تنها به بیانات مقام معظم رهبری گوش جان نسپرده، بلکه با خاکریزی شبانه‌روزی، عرض رودخانه کارون در حد فاصل پل سفید و پل سیاه اهواز را به متراژی در حدود 50 تا 60 متر رسانیده است. طی سالهای اخیر مقرر شده است که هفت پروژه گردشگری در حوزه رودخانه کارون، بهمنشیر و تالاب شادگان و پنج طرح گردشگری شامل پروژه گردشگری تفریحی اروند (کافه جزیره) پروژه گردشگری کرخه (کیانپارس)، پروژه گردشگری بهمنشیر (عامری)، پروژه گردشگری دز (گلستان)، پروژه احداث دیوار ساحلی کارون، یک طرح در جزیره شادمانی آبادان و یک طرح نیز در شهرستان شوشتر اجرا ‌شود که همگی نه تنها در حریم و بستر بلکه در دل رودخانه‌های استان اجرا می‌شوند! این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که طبق آخرین مصوبه هیئت وزیران که در سال 79 به تصویب رسیده، آمده است «حریم رودخانه‌های تامین‌کننده آب شرب مقطوعاً 150 متر خواهد بود» به این معنی که ساخت‌وسازها در حریم قانونی رودخانه‌های تامین‌کننده آب شرب الزاما باید 150 متر با بستر رودخانه فاصله داشته باشند.

براساس قانون، متولیان حفاظت از حریم قانونی رودخانه کارون چه کسانی هستند؟ طبق آخرین مصوبه هیئت وزیران، وزارت نیرو در کل کشور و سازمان‌های آب و برق در استان‌ها متولی تعیین حریم و بستر قانونی رودخانه‌ها و همچنین متولی حفاظت از حریم‌های تعیین شده به حساب می‌آیند، به این معنی که هر سازمان و دستگاه‌ اجرایی که بخواهد در حریم قانونی رودخانه ساخت و ساز داشته باشد باید نسبت به دریافت مجوزهای لازم از سازمان آب و برق به عنوان متولی رودخانه اقدام کند، حتی اگر این دستگاه اجرایی استانداری خوزستان باشد. حال این پرسش مطرح می‌شود که اگر رودخانه کارون حریم قانونی و متولی دارد، پس استانداری خوزستان چرا باید به خود اجازه بدهد تا به حریم قانونی یک رودخانه و آن هم طولانی‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران تجاوز و تعرض کند؟ مدیران سازمان آب و برق خوزستان ادعا کرده‌اند که برای ساخت‌وسازهای استانداری در حریم قانونی رودخانه کارون مجوزی صادر نکرده‌اند.

اهواز اگر زیباترین زن سرزمین من باشد، بی‌شک کارون ستون فقرات اوست و پل‌ها عاشقان بی‌شمار اویند که خم برمی‌دارند ولی نمی‌شکنند تا خورشید را پس بزنند که خشک نشود حیات روان زن سرزمینم. در این جغرافیای داغ، پل‌ها نماد عشقند و آدم‌هایی مریدشان. بسیار پل‌نورد که در اهواز است. پل‌ها زیارت‌گاه‌های عاشقان شهرند که هر رهرویی را عبور می‌دهند تا با ضربه‌ی هر قدمشان خستگی در کنند و قولنج بشکنند و کارون همچنان در سکوتی عمیق درون بستر نجابتش جابه‌جا شود. روزی که اهواز چروک بیفتد بر تنش و پیر شود، روزی که ستون فقراتش بشکند و خشک شود، پل‌ها می‌مانند! می‌مانند تا جسد بی‌جان رود را با خاک تیمم دهند. می‌مانند تا روزی که در رکوع، سر سجاده‌ی عشق کمر بشکنند و در آن دفن شوند. کارون افتخار ایران زمین و یادگار نیاکان ماست که بایستی با همت و تلاش ملی در صیانت از این رگ حیاتی کوشا باشیم.