لزوم مقابله با نام مجعول خلیج بصره در ترکیه
تاریخ:۱۳۹۳/۰۹/۲۵
لزوم مقابله با نام مجعول خلیج بصره در ترکیه
نویسنده: مسعود رضایی
مقوله تحریف نام های جغرافیایی از آن دسته بدعت های ناموجه و ناپسندی است که نتنها بر خلاف موازین تاریخی بوده بلکه موجبات دگرگونی مالکیت های جغرافیایی را محتمل خواهد نمود.درهمین راستا هرگونه وارونه سازی پیرامون نام خلیج فارس چه درهر برهه زمانی و مکانی و از جانب هر دولتی نتیجه نگرشی غیرعلمی و درتضاد مستقیم با منش تاریخی محسوب می گردد و طبیعتا ً می بایست به عنوان امری مضموم ومردود مد نظر واقع شود.دراین باب اشاره پیرامون تحریف نام خلیج فارس در دوران حاکمیت عثمانی را می توان به عنوان یک شاخصه مهم مورد بررسی قرار داد.
در دوران عثمانیان به جهت رقابتهای ژئوپلتیکی و ایدئولوژیکی مابین دول ایشان وصفویه وبه جهت تسلط آبی ترکان برتمامیت آب های خلیج فارس با عنایت به جایگاه خاص استراتژیک اش،سبب گردید که دولت عثمانی با سودای دست یازی بدان درصدد تحریف نام تاریخی خلیج فارس و دگرگونی به خلیج بصره برآید ودرهمین راستا اقدام به طراحی نقشه هایی با موقعیت جغرافیایی ایران و بکارگیری نام مجعول خلیج بصره بر کرانه های خلیج فارس نمود که این نیز به هیچ وجه منتج به بازخوردی بین المللی نگردید و کمتر جغرافی دان مستقلی در طول تاریخ بوده که از این نام نامأنوس بهره گرفته باشد. یکی ازعوامل مهم دراین ناکامیابی دوران حضور یکصد ساله پرتغالی ها درخلیج فارس بود که بی نظیرترین و ارزشمند ترین نقشه ها درباره خلیج فارس توسط ایشان تهیه و درسرتاسر گیتی توزیع شده و هم اکنون نیز دربسیاری از موزه های معتبر جهانی والبته به عنوان میراث بشری نگهداری می شود.
درحقیقت خلیج بصره تنها گوشه ای ازمنطقه دریایی بزرگ خلیج فارس بوده که منتهی به سواحل بندربصره می باشد.همچون خلیج بوشهر و یا حتی خلیج بحرین ،بنابراین تنها انگیزه بکارگیری این نام صرفا ً جهت گیری ها و جاه طلبی های ژئوپلتیکی عثمانیان بوده و نه امری دیگر...
بنابراین با توجه به وجود نقشه هایی از دوران عثمانی که در آن از واژه خلیج بصره استفاده شده که نگارنده خود نیزازنزدیک تعداد قابل توجهی از آنها را که درایران موجود بوده مشاهده نموده است،با عنایت به نیاتی که عنوان گردید این نیز نمی تواند دال بر تاریخی بودن این نام گردد چه نظر به تحریفات گسترده وبهره گیری ازنقشه هایی با عناوین مجعول پیرامون منطقه خلیج فارس در60سال اخیر که فی نفسه نمی تواند فارغ از اهداف واغراض سیاسی خاص بوده باشد،نمی توان انتظار داشت که بر فرض 300 سال بعد اشخاصی با عنایت به این نقشه ها نظر به تاریخی بودن آنها داده و عنوان نمایند که صرف بکارگیری نامی در برهه ای از زمان با حمایت مادی و معنوی برخی دول عربی لاجرم به معنای پذیرش این نام غیرعلمی و غیرتاریخی است!!!
سیرتحول نامگذاری برکرانه های خلیج فارس در تاریخ چند قرن اخیر کشور کنونی ترکیه تا بدین روز، پرفراز و نشیب بوده تا جاییکه در دوران عثمانی وتا پیش از روی کار آمدن جریان ترکهای جوان به رهبری مصطفی کمال پاشا (ملقب به آتا ترک) نامهای متعددی بر این پهنه آبی گذاشته می شد که عبارتند از بصره کورفزی،عجم کورفزی و فارس کورفزی-کورفزی به معنای خلیج است
که البته ازین تعداد آنکه بیشتر مورد بهره برداری قرارمی گرفت همانا نام خلیج بصره بود ولیکن پس ازانحلال امپراتوری عثمانی و روی کار آمدن جمهوری ترکیه نوین توسط آتا ترک وضمن ارتباط گسترده ای که مابین دول ایران و ترکیه ایجاد گردید با توجه به تغییر نام کشورمان به "ایران" توسط حاکمیت پهلوی،نام ایران در برخی نقشه های ترکیه درمجاورت کرانه های جنوبی آبی ایران نیز مورد استفاده قرار گرفته به وجهی که واژه خلیج ایران به عنوان دومین نام پس از خلیج بصره درقرن بیستم مورد استفاده قرارگرفت،هرچند که فاصله بکارگیری این دو نام در نقشه های تاریخی معاصر نسبتا ً زیاد بوده است.
نظر براینکه واژه خلیج بصره به عنوان میراث نامیمون دوران خلافت عثمانی ادعایی صرفا ً سیاسی بوده بنابراین ضمن اینکه کشورترکیه امروزی برخلاف اصلاف خود هیچ ارتباط آبی و خاکی با کرانه های خلیج فارس ندارد بنابراین دارای هیچ توجیه ژئوپلتیک نبوده و اصرار براستفاده ازآن فاقد موضوعیت و ارزشمندی استراتژیک برای این کشور است وطبیعتا ً می تواند موجبات ناخرسندی ایرانیان را به همراه بیاورد. درهمین راستا طی چند سال اخیر دو تن از بزرگترین دانشمندان ترکیه آقایان "پروفسور صبری دوران" و"پروفسور ابراهیم آتالای" که از مشاهیر برجسته جغرافیای این کشورهستند ابتکارعمل را بدست گرفته وبا بکارگیری نام خلیج ایران دراطلس های معتبر خود گامی بلند دراین راستا برداشته اند.با توجه به تحقیقات مرکزمطالعات خلیج فارس درباب اطلس های مذکور مشخص گردید که دربرخی ازین موارد نام خلیج ایران به تنهایی وبدون استفاده از نام خلیج بصره وبعضا ً درمجاورت نام خلیج بصره مورد استفاده قرار گرفته امری که جای بسی تعجب و خوشنودی است و این نیز نوید رویه ای مثبت در دانش جغرافیای کشور دوست را می تواند به همراه داشته باشد.
بنابراین بایسته است که ازهرگونه احساسات گرایی پیرامون چرایی عدم استفاده از نام خلیج فارس بجای خلیج ایران در این گونه نقشه ها پرهیز شود زیرا که لازم به ذکر می دانیم عنوان نماییم این نام درحال حاضر دارای سابقه یکصد ساله درکشور ترکیه نوین را داشته وبازتابی از نام راستین خلیج فارس می باشد و درعین حال رغیبی جدی برای جایگزینی نام خلیج بصره است.درحقیقت آنچه که بطورغیرعلمی وغیرمنطقی درطی قرون گذشته موجبات تحریف نام خلیج فارس ازجانب کشورهمسایه را فراهم آورده نام بی مسمای خلیج بصره بوده که صد البته می بایست با تلاش های دیپلماتیک و گفتگو پیرامون عدم حقانیت این نام وبکارگیری نام خلیج ایران در نقشه های جغرافیایی ترکیه که نمودی از خلیج فارس می باشد،همراه شود.