حضور نظامی ایالات متحده در خلیج فارس چه لزومی دارد؟

تاریخ:۱۳۹۲/۰۷/۰۲

حضور نظامی ایالات متحده در خلیج فارس چه لزومی دارد؟

ولادیمیر یفیموف,
دکتر علوم سیاسی از روسیه

اهداف اساسی حضور نظامی ایالات متحده در خلیج فارس شامل تأمین امنیت صدور نفت و گاز از کشورهای عضو شورای همکاری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به غرب و ژاپن، حمایت از رژیم های محافظه کار کشورهای عربی شبه جزیره عربستان و قبل از همه عربستان سعودی به عنوان مهمترین متحد ایالات متحده در خاور نزدیک و میانه و نیز بازدارندگی از ایران است که مهمترین حریف ایالات متحده و عربستان سعودی در این منطقه دارای اهمیت راهبردی می باشد. واشنگتن امیدوار است که از طریق کنترل میادین نفتی و گازی و راه های انتقال نفت و گاز در خلیج فارس بتواند در بلند مدت برای خود در سیاست جهانی انرژی نفوذ تعیین کننده ای فراهم کند. این مطلب صریحاً در گزارش تحت عنوان «حمایت از رهبری جهانی ایالات متحده: اولویت های قرن 21» اعلام شده است که در ژانویه سال 2012 توسط پنتاگون به باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا ارائه شد.

خاور میانه همچنین منشأ خطرات و تهدیدها برای ایالات متحده است که از این نظر مسأله فلسطین، مناقشه سوریه، تنش در عراق، فعالیت سلسله گروه های افراطی و تروریستی عربی، حل نشدن – از نظر واشنگتن - مسأله هسته ای ایران و احتمال مسدود شدن تنگه هرمز توسط تهران که هر آن می تواند برای کشورهای ناتو و اتحادیه اروپا فاجعه انرژتیک ایجاد کند، شایان ذکر هستند. تداوم حضور گسترده نظامی ایالات متحده در خلیج فارس به صورت نیروهای قابل توجه دریایی، هوایی و زمینی از همینجا سرچشمه می گیرد. واشنگتن همچنین به هر وسیله ممکن مشارکت نظامی خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را تقویت می کند که به همین منظور با نیروهای مسلح آنها رزمایش های مشترک برپا کرده و مقادیر آنقدر زیاد سلاح ها را به آنها صادر می کند که از حد معقولانه نیازهای دفاعی آنها پا فراتر می گذارد. این یک نوع بهایی است که پادشاهی های عربستانی بابت تأمین امنیت خود در برابر خطرات خارجی و داخلی به واشنگتن می پردازند. آنها در میان خطرات خارجی، قبل از همه ایران و به اندازه کمتر عراق را در نظر می گیرند.

بزرگترین گروهبندی نیروهای آمریکایی در کویت متمرکز شده است. این امارت به یک نوع «درب ورودی» برای نیروهای مسلح آمریکا به منطقه تبدیل شده است. دو کشور در سال 2004 موافقتنامه درباره ارائه وضع حقوقی متحد اساسی آمریکا به کویت خارج از چارچوب ناتو را امضا کردند. کویتی ها بزرگترین بسته امتیازات و تسهیلات و اولویت در زمینه ورود تسلیحات و جنگ افزارهای دیگر، امکان استفاده از وام های تسهیلی برای خرید سلاح های آمریکایی و امتیازات دیگر را دریافت کردند. نیروهای مسلح ایالات متحده در عوض این کار و بر اساس موافقتنامه درباره دفاع مشترک سال 1991 که در سال 2011 تا 10 سال دیگر تمدید شد، از حق استفاده تسهیلی از سرزمین و زیرساخت کویت و از جمله فرودگاه ها و بنادر دریایی برخوردار شد. در کویت بزرگترین گروهبندی نیروی زمینی ایالات متحده در منطقه با بیش از 15 هزار نفر پرسنل نظامی مستقر شده است که اساس نیروهای واکنش سریع در خلیج فارس را تشکیل می دهد. تیپ مکانیزه شده پیاده نظام و تیپ هواپیمایی ارتشی عضو آن هستند. این نیروها به صورت دائم در کویت مستقر شده و نفرات آنها هر 9-6 ماهی یک بار عوض می شوند. در این امارت نیروهای متعدد لجستیکی مستقر شده اند که مشغول سرویس فنی، تعمیرات و آمادگی تسلیحات عقب کشیده شده از عراق برای ارسال به میهن هستند. برای آنها پایگاه ها و اردوگاه های متعدد نظامی فعالیت می کنند که بزرگترین آنها «کمپ عارفجان» و نیز اردوهای صحرایی «بلوایرینگ»، «پاتریوت»، ««ویرجینیا» هستند. حدود 8 پایگاه نظامی از نوع «ناویستار»، «نیو جرسی»، «دوحه»، «پنسیلوانیا» و غیره بعد از پایان جنگ عراق به اردوهای بسته حفاظت شده تبدیل شدند. نیروهای آمریکایی به طور فعال از پایگاه های نیروی هوایی کویت «علی السالم»، «احمد الجابر» و «عبدالله المبارک» استفاده می کنند.

گروهبندی نیرومند نیروهای مسلح ایالات متحده در بحرین واقع شده است. آنجا ستاد ناوگان عملیاتی پنجم ایالات متحده مستقر شده و پایگاه نیروی دریایی (که حدود یک سوم سرزمین این پادشاهی در اختیار آن گذاشته شده است) و زیرساخت سرویس فنی تا 30 ناو رزمی و کمکی و از جمله ناوهای هواپیمابر قرار دارد. شمار نفرات آمریکایی در منامه به 5 هزار نفر می رسد. هواپیماهای نفتکش در پایگاه هوایی «شیخ عیسی» مستقر شده اند.مهمترین پایگاه نیروی هوایی ایالات متحده موسوم به «العدید» در قطر در 28 کیلومتری دوحه واقع شده است. آنجا ستاد نیروی هوایی فرماندهی مرکزی آمریکا مستقر شده است. این پایگاه از طولانی ترین باند فرودگاه که معادل 4.7 کیلومتر است و می تواند سنگین ترین هواپیماهای باری و هوابرد را بپذیرد، برخوردار است. هواپیماهای «آواکس» نیز که به جاسوسی رادیو الکترونیکی در سراسر منطقه و از جمله در کشورهای عضو شورای همکاری، عراق، ایران، افغانستان و پاکستان دست می زنند، می توانند از آن استفاده کنند. شنود همه مکالمات تلفنی در این کشورها از طریق همین هواپیماها انجام می شود. شمار نفرات این پایگاه 4 هزار نفر است و گنجایش همزمان آن معادل قریب به 100 هواپیمای جنگی است. همانجا واحد نیروهای ویژه واقع شده است که امنیت خانواده امیر قطر را تأمین می کند. در ماه مارس سال 2011 همین افراد موفق شدند به هنگام کودتای نافرجام گارد سلطنتی، امیر و اطرافیان او را از کاخ دوحه تخلیه کنند. جهت مقایسه باید گفت که در نیروی هوایی قطر فقط 6 هزار نفر خدمت می کنند. ترانزیت نیروهای آمریکایی و محموله های جنگی به افغانستان از طریق پایگاه «العدید» صورت می گیرد. در قطر (حومه دوحه) همچنین تیپ بزرگ مقدم نگهداری جنگ افزار سنگین (تانک، زره پوش و توپخانه) برای نیروی زمینی واقع شده است که مخصوص جنگ احتمالی در منطقه است و امکان اجتناب از انتقال این تسلیحات از ایالات متحده را فراهم می کند.نیروی هوایی ایالات متحده از پایگاه «الدفرای» امارات متحده عربی استفاده می کند. موافقتنامه با عمان درباره استفاده از فرودگاه های «مسیره»، «مسقط» و «مرکز تامریت» و پایگاه دریایی «مسقط» حاصل شده است. جزیره «دیگو گارسیا»، مستعمره بریتانیایی واقع در مرکز اقیانوس هند، می تواند برای استقرار هواپیما های «نامرئی» ب12 و ب52 به کار گرفته شود.

در عربستان سعودی پایگاه «شاهزاده سلطان» واقع شده است که آنجا مرکز اداره عملیات هوافضایی ایالات متحده در خاور میانه قرار دارد. علاوه بر آن، سازمان سیا در سال 2011 پایگاه محرمانه پهپادهای خود را در عربستان سعودی ساخت که از آن برای نابود کردن اعضای «القاعده در شبه جزیره عربستان» مستقر در کشور همسایه یمن و نیز علیه قیام کنندگان حوثی در استان شمالی سعده یمن استفاده شد. نیروی هوایی ایالات متحده می تواند از پایگاه نیروی هوایی سعودی «ظهران» (استان شرقی) و دو فرودگاه در قسمت شمالی و شمال غربی کشور در نزدیکی مرز عراق و اردن استفاده نماید. تا 30 ناو جنگی نیروی دریایی ایالات متحده شامل 2 گروه هواپیمابر، حمل کنندگان موشک های کروز «توماهاک»، بیش از 100 هواپیمای جنگی و کمکی و حدود 25 هزار نظامی نیروی زمینی، سپاه تفنگداران دریایی و واحدهای نیروهای ویژه از جمله یگان ویژه نیروی دریایی «سیل»، بدون احتساب سرویس های فنی و کمکی به صورت دائم در خلیج فارس استقرار یافته اند. در سال 2010 در کویت، قطر، بحرین و امارات متحده عربی چند آتشبار سامانه ضد هوایی «پاتریوت» مستقر شدند که هدف رسمی از این کار دفع ضربات «مقابله به مثل» ایران در صورت اقدام اسراییل به بمباران تأسیسات هسته ای در خاک جمهوری اسلامی ایران می باشد.با عنایت به جمع عوامل نظامی – سیاسی و ملاحظات مربوط به بخش انرژی می توان با اطمینان گفت که حضور نظامی ایالات متحده در خلیج فارس بلندمدت بوده و در آینده قابل پیشبینی در سطح بالایی باقی خواهد ماند. هدف خالص نظامی آن، ایفای نقش عنصر اساسی هجوم بالقوه – احتمالاً از راه بمباران و موشک باران – به ایران به منظور از بین بردن توان هسته ای ایران و در صورت امکان، متزلزل کردن پایه های حکومت  ایران است. هدف آینده نزدیک حضور نظامی، شرکت در عملیات جنگی احتمالی بر علیه سوریه می باشد.