مصاحبه با ماهنامه سازمان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران(پیام دریا)

تاریخ:۱۳۹۱/۰۶/۱۵

آقای سجاد امیری مسئول امور بین الملل مرکز مطالعات خلیج فارس

مصاحبه با ماهنامه سازمان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران(پیام دریا)

نرگس احساندار
دیدگاه و تحلیل های آقای سجاد امیری مسئول روابط عمومی و امور بین الملل مرکز مطالعات خلیج فارس در خصوص استعدادهای بالقوه و بالفعل خلیج فارس در گزارش ویژه ماهنامه وزین پیام دریا در شماره 215 (مرداد 1391) منتشر گردیده است که به شرح زیر تقدیم خوانندگان محترم مرکز مطالعات خلیج فارس میگردد:

خلیج فارس موتور محرک اقتصاد جهان است. 60% ذخایر نفتی و 30% منابع گازی دنیا در این منطقه قرار دارد. حجم مبادلات بازرگانی 8 کشور حوزه خلیج فارس با جمعیتی بالغ بر 150 میلیون نفر با جهان سالانه به بیش از 1000 میلیارد دلار میرسد. از این رقم حدود 600 میلیارد به صادرات و 400 میلیارد دلار به واردات اختصاص دارد. صنایع فراساحلی و پتروشیمی در حوزه خلیج فارس نیز اهمیت ویژه ای دارد. ارزش پروژه های عمرانی حمل و نقل، توسعه نفت وگاز، پروژه های زیرساختی در کشورهای حاشیه خلیج فارس که هم اکنون در دست اجراست، به بیش از 2000 میلیارد دلار میرسد. در این منطقه سالانه حدود 16 هزار فروند کشتی تردد میکنند. علاوه بر این اکثر میادین نفتی خاورمیانه در منطقه خلیج فارس قرار دارند. صنایع دستی، سید مروارید، فراورده های شیلاتی، گردشگری دریایی و... جایگاه ویژه ای در منطقه خلیج فارس دارد. با این توصیف میتوان ادعا کرد که قلب اقتصاد دنیا در خلیج فارس می تپد.

اگر چه بسیاری آنرا قلب زمین می نامند و مزایای سرشار باعث شده که چشم طمع بسیاری به این منطقه استراتژیک دوخته شود. از سوی دیگر خلیج فارس سرشار از معادن آهن، خاک سرخ، گوگرد، سرب، مروارید، جانوران دریایی و مهم تر از همه نفت و گاز است. برای نمونه ميزان سنگ آهن تنها یکی از جزاير خلیج فارس تا500 هزار تن تخمين زده شده. از نگاه غذایی نیز این دریا بسیار غنی می باشد و بيش از 150 نوع ماهى در دل آبـهـاى مـنـطـقـه يـافـت مى شود. اما متاسفانه با افـزايـش قـيمت نفت از سال 1973 به بعد، قدرت مالى كشورهاى عربی توليد كننده نفت را ارتقا داد كـه بـه دنـبـال آن غـربـيـهـا كـوشيدند، كشورهاى عرب منطقه را به مصرف كنندگان خوبى براى كالاهاى ساخته شده كشورهاى صنعتى تبديل كنند. از آن وقت بودكه منطقه خليج فارس ، مـحـلّى مـنـاسب براى گردش دلارهاى نفتى و تجارت كالاهاى صنعتى و سرمايه اى غرب شد.

شرابط و منابع طبیعی منحصر به فرد خلیج فارس باعث شده است که این منطقه با هیچ دریایی دیگری در جهان قابل مقایسه نباشد و این دریا را به پل ارتباطی شرق و غرب و مرکز انرژی دنیا تبدیل کند. تنگه هرمز در قسمت ورودی خلیج فارس از جایگاه ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی ویژه ای برخوردار است. در سالهای آخر جنگ تحمیلی 9 تا 10 میلیون بشکه نفت از منطقه تنگه هرمز عبور می‌کرد. در سال ۲۰۱۱ روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت در خلیج فارس جریان داشته و از طریق تنگه هرمز به جهان صادر شده است. این رقم امروز به حدود 20 میلیون بشکه رسیده و بنابر پیش بینی‌های مراجع جهانی در سال 2020 میزان عبور نفت از تنگه هرمز به 35 تا 40 میلیون بشکه خواهد رسید و این آمار نشانگر افزایش روزافزون نقش راهبردی خلیج فارس و تنگه هرمز در معادلات انرژی دنیا است.

لورد وست، فرمانده سابق نیروی دریایی بریتانیا و مشاور سابق امنیت ملی این کشور در زمان نخست‌وزیری گوردون براون به این روزنامه گفته است، در صورتی که تنگه هرمز بسته شود هزینه‌های بسیاری متحمل بریتانیا خواهد شد که یکی از آنها کاهش واردات گاز طبیعی است که می‌تواند کشور را به یک بحران جدی وارد کند. چنین مساله‌ای بی‌شک تاثیری شگرف بر اقتصاد بریتانیا خواهد گذاشت و قیمت جهانی نفت و گاز را نیز به طور بی‌سابقه‌ای افزایش خواهد داد.

فایننشال تایمز نوشت: در صورت بسته شدن تنگه هرمز واردات گاز بریتانیا از قطر که با عبور از این تنگه حاصل می‌شود و نسبت به سال 2010 در حدود 67 درصد افزایش یافته است با چالش جدی مواجه خواهد شد و ضربات سهمگینی به اقتصاد بیمار بریتانیا وارد خواهد آورد. چنانچه پیشتر "پاتریک کلاوسون "پژوهشگر مسائل خاورمیانه در موسسه خاورنزدیک واشنگتن در کمیته نیروهای مسلح مجلس سنای آمریکا نیز گفته بود: "با توجه به عبور ۴۰ درصد نفت مورد نیاز جهان از این شاهراه حیاتی ، اگر این تنگه برای مدتی طولانی بسته شود، اقتصاد جهانی سقوط خواهد کرد. اهمیت این منطقه به حدی است که وزارت انرژی آمریکا نیز تنگه هرمز را «مهم‌ترین نقطه عبور نفت در جهان» دانسته است.

جدا از مسائل نفت و گاز خلیج فارس از دیدگاه گردشگری نیز ظرفیت های بالقوه ای دارد و در حقیقت گردشگری سواحل خلیج فارس برای ما یک نعمت خدادادی محسوب می شود اما متاسفانه این صنعت مهم از سوی مسئولان مورد غفلت واقع شده است. در خلیج فارس حدود 130 جزیره کوچک و بزرگ وجود دارد از این تعداد 35 جزیره مهم متعلق به ایران است که دارای اهمیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک است اما متاسفانه پتانسیل بالقوه اقتصادی جزایر هنوز بالفعل تبدیل نشده است. در حالیکه امارات متحده عربی بدلیل نداشتن چنین جزایری با صرف میلیاردها دلار هزینه با ساخت جزایر مصنوعی برای خود چنین ظرفیتی را فراهم ساخته است. بر اساس ماده 87 عهدنامه حقوق دریاها، کلیه کشورها حق ساخت جزایر مصنوعی و سایر تأسیسات مجاز از نظر حقوق بین الملل را در دریای آزاد دارند، به شرط آنکه به حقوق کشورهای ساحلی در منطقه فلات قاره خدشه ای وارد نسازند و با هماهنگی کشورهای همسابه صورت پذیرد. این درحالی است که امارات خودسرانه اقدام به ساخت چندین جزیره نموده است. طبق تعاریف حقوق بین الملل، «آب‌های تحت حاکمیت» 12 مایل و «آب‌های تحت صلاحیت» 200 مایل از مرز خاکی هر کشور فاصله دارد. جزایر نخل‌های جمیرا، نخل جبل علی، نخل دیرا 250 کیلومتر به سواحل امارات افزوده است. احداث اين جزاير فاصله سواحل امارات به جزيره ابوموسي را حدود ۱۰ کيلومتر کمتر مي‌کند و بدین ترتیب کشورهای عربی با ساخت جزایر مصنوعی در تلاش هستند بر بخش خشکی کشور خود اضافه کرده اند و احتمالا در آینده نزدیک ادعای توسعه سرزمینی به منطقه استراتژیک خلیج فارس که مملو از منابع نفتی و گازی است را خواهند داشت. همانطور که سال پیش امارات تهدید کرد در صورت عدم توافق بر سر ابوموسی جزیره ای مصنوعی در کنار ابوموسی خواهد ساخت که این امر واکنش شدید سرلشگر رحیم صفوی و هشدار جدی مشاور عالی رهبر معظم انقلاب را در خصوص هرگونه ساخت جزیره مصنوعی در تنگه هرمز در پی داشت. همچنین این جزایر بدعت گزاری ناصوابی را در منطه پایه خواهد گذاشت که موجب اختلافات گسترده مرزی خواهد شد و از دیدگاه محیط زیست نیز موجب تخریب وسیع اکوسیستم خلیج فارس خواهد شد.